maandag 21 februari, 22.15 uur, VPRO, NPO 2

NFT Mania

21 februari 2022

Wat is er aan de hand in de kunstwereld? Sommige kunstenaars ontvangen plotseling miljoenen voor hun digitale kunstwerken door de introductie van zogenaamde NFT’s.

NFT’s zijn ‘non-fungible tokens’, een soort digitale eigendomsbewijzen die virtuele beelden verhandelbaar maken. Sinds een jaar zijn de NFT’s de dure, nieuwe speeltjes van vaak jonge, anonieme verzamelaars met veel cryptogeld. Van Gogh stierf arm, maar voor digitale kunstenaars lijkt het tegenovergestelde nu binnen handbereik.

VPRO Tegenlicht ontmoet een voorhoede van digitale kunstenaars op de grootste internationale kunstbeurs in Miami. Een wonderbaarlijke nieuwe wereld toont zich. Hier klotst het geld tegen de plinten, schijnt de zon eeuwig en laat een nieuwe generatie van kunstverzamelaars zich voor het eerst zien. In deze wereld zijn NFT kunstenaars de nieuwe profeten.

Maar de combinatie tussen cryptovaluta en mediakunst roept ook veel vragen op. Biedt de NFT-rage de langverwachte online ontwrichting in het voordeel van de creatieve makers? Of wordt er een spel gespeeld met slechts een paar superrijke winnaars en veel verliezers? Loopt straks de lucht uit de NFT-ballon? Of zijn NFT's de voorbode van veranderingen die veel verder gaan dan alleen de kunst?

lees meer

Velen zien in de NFT een revolutie, een middel om te komen tot een nieuwe wereld waarin macht gedecentraliseerd is, zoals in de blockchain. Nu mensen zelf waarde kunnen scheppen met hun virtuele creaties staat niets de omverwerping van de bestaande machten meer in de weg, denkt kunstenaar Krista Kim. Anderen zien in de NFT kansen om nieuwe stemmen aan het woord te laten.

Maar niet iedereen ziet het rooskleurig in. Volgens kunstenaar Simon Denny is de NFT wereld is niet zo toegankelijk als men wilt doen geloven. Een gebrek aan financiële middelen of technische know-how vormt een barrière. Bovendien wordt 95 procent van alle NFT’s gekocht door slechts 5 procent van de kopers. De ongelijkheid doet verdacht veel denken aan die in de traditionele kunstwereld.

Regie: Bregtje van der Haak
Research: William de Bruijn
Montage: Milika de Jonge
Productie: Koos van de Merbel
Eindredactie: Doke Romeijn & Geert Rozinga

over de sprekers ↓

Krista Kim

Digitaal kunstenaar en ontwerper van de Mars House

Krista Kim is een hedendaagse kunstenaar en oprichter van de Techism-beweging (2014). Hierin verkent ze het concept van het digitale bewustzijn. Tijdens de eerste lockdown maakte Kim haar digitale droomhuis. Deze werd voor 512.000 dollar verkocht, toentertijd een recordbedrag voor een NFT.

Kim gelooft dat we onze schermen op een andere manier kunnen inzetten, op een manier die ons welzijn bevordert. In haar digitale werk poogt ze dan ook een meditatieve ervaring te bieden aan de kijker.

Volgens de kunstenaar zijn NFT’s het begin van een nieuwe beschaving. In deze nieuwe, gedecentraliseerde wereld hebben individuen de macht. In het ontwerp ervan moeten kunstenaars een hoofdrol spelen. Zij zijn leiders, de voortrekkers van technologische mogelijkheden die mensen een betere toekomst moeten bieden.

Don Diablo

Digitaal kunstenaar en dj

Eerst was de Nederlandse Don Diablo (echte naam Don Pepijn Schipper) producer en dj. Nu is hij digitaal kunstenaar. Samen met Studio Drift creëerde hij een NFT die onderdeel uitmaakt van het kunstwerk Block Universe (2021). Ook maakte hij een digitaal concert getiteld Desintation Hexagonia. Deze werd in 2021 verkocht voor meer dan een miljoen euro. Op dit moment is de gemiddelde prijs waarvoor zijn digitale werken verkocht worden de hoogste op de NFT markt.

Toch gaat het volgens Don Diablo niet over het geld: ‘Kapitalisme is waar nu de nadruk op wordt gelegd. Maar dat is het juist niet. Het gaat over het verspreiden van middelen.'

Voor een paar euro per maand kunnen mensen van alles streamen. Volgens Don Diablo vergeten we daardoor wat de waarde van kunst is. Hij zet NFT technologie in als middel tegen de vergankelijkheid van muziek en beeld. Nu voelt hij zich erkend als kunstenaar: ‘Wat ik maak is niet alleen wegwerpcultuur, het is ook kunst.’

Harm van den Dorpel

Digitaal conceptueel kunstenaar

Nederlandse kunstenaar Harm van den Dorpel maakte al lange tijd conceptuele digitale kunst. In zijn werk gebruikt hij digitale technieken om te reflecteren op meer traditionele noties in de kunst. Zijn werk is internationaal tentoongesteld in Italië, Duitsland, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Nederland.

Voor mensen is het lang onduidelijk wat ze aanschaffen wanneer ze digitale kunst kopen. Je kan het immers dupliceren, er is geen origineel. Van den Dorpel kon zijn digitale kunst dan ook lang moeilijk verkopen. Toen hij in 2015 in aanraking kwam met blockchaintechnologie, veranderde alles. Nu hoeft hij zich over geld geen zorgen meer te maken.

Van den Dorpel heeft gemixte gevoelens over de NFT. Waar hij normaal een expositie zou organiseren, zit hij nu vaak alleen in een kamer waar hij het geld binnen ziet stromen. Het kunstwerk is nauwer verbonden met geld dan ooit tevoren. Elke keer als zijn kunstwerk van eigenaar verwisselt, ontvangt hij een deel van het geld. Maar door de focus op doorverkoop weet Van den Dorpel soms niet meer of mensen zijn werk mooi vinden, of dat ze er enkel aandacht aan geven omdat ze er een markt voor willen creëren.

Simon Denny

Kunstenaar en hoogleraar

In zijn werk laat de Nieuw-Zeelandse kunstenaar Simon Denny de sociale en politieke implicaties van de tech-industrie, sociale media, de startup-cultuur, blockchain en cryptocurrency zien. Daarnaast is hij sinds 2018 hoogleraar Time Based Media aan de HFBK, Hamburg.

Denny ziet twee kanten aan de NFT. Als iemand ineens een supranationale valuta kan creëren die ook nog eens werkt en schaalbaar is, dan gaan mensen zich afvragen wat waarde en geld eigenlijk zijn. Dit is een waardevolle discussie. Maar niet alles is nieuwigheid. Oude gebruiken en machtssystemen vinden volgens Denny ook hun ingang in de NFT-wereld. Zo bezit vijf procent van de kopers 95 procent van alle NFT’s.

Denny maakte onder andere de Economist Chart NFT. Deze conceptuele NFT is een simpele grafiek die de wereldwijde stijging van de huizenprijzen tussen 1870 en 2012 weergeeft. Denny maakte de grafiek in samenwerking met econoom Moritz Schularick.

Ralph Nauta

Oprichter van studio DRIFT

Samen met Lonneke Gordijn richt Ralph Nauta in 2007 studio DRIFT op. Met een multidisciplinair team van 64 werken ze aan sculpturen, installaties en uitvoeringen. Hun doel is om mensen te leren over de onderliggende mechanismen van de aarde en om onze verbinding ermee te herstellen.

Op de kunstbeurs in Miami verkoopt studio DRIFT hun eerste NFT kunstwerk. Het gaat voor 550.000 euro over de toonbank. Van dit bedrag gaat vijftigduizend euro naar JustDiggit, een organisatie die zich inzet voor het herplanten van gebieden in Afrika. NFT’s zijn heel vervuilend. Volgens Nauta is het dan ook belangrijk om iets terug doen voor het milieu.

Veritas Kami

NFT investeerder bij Metapurse

Veritas Kami is hoofd acquisitie van Metapurse, een NFT investeerdersfonds. Hij speurt de Metaverse af naar de beste NFT's. Het bedrijf kocht een NFT voor anderhalf miljoen, een recordbedrag. Kami ziet in de NFT kansen om nieuwe stemmen aan het woord te laten.

Luiz Ramalho

Oprichter DAO Fingerprints

Luiz Ramalho is de oprichter van DAO Fingerprints. Dit bedrijf is grootbezitter van zogenaamde autoglyphs. Autoglyphs zijn ontstaan uit een project waarbij een speciaal ontwikkeld algoritme 512 glyphs creëerde. Hierna eindigde het proces automatisch, waardoor er nooit meer glyphs zullen worden gemaakt.