Overal ter wereld vergrijst de bevolking, behalve in Afrika. De meeste jonge mensen zullen in de toekomst op dit continent wonen; wij zullen, met ons vergrijsde samenlevingen, economisch afhankelijk van hen zijn. Hoe kijken Afrikanen zelf naar de toekomst van hun continent?
Lange tijd heerste er een standaardbeeld van Afrika in de media: een continent vol zielige weeskinderen, omringd door vliegen, uitgehongerd met bolle buikjes, geholpen door witte hulpverleners, terwijl de Big Five over het continent rondbanjert.
Maar, het continent kan nu eindelijk de rest van de wereld de oren wassen: die wereld zal straks met vergrijsde samenlevingen namelijk economisch afhankelijk zijn van de grootste arbeidsmarkt die Afrika dan in handen heeft. In de volgende eeuw zal de bevolking op het continent namelijk groeien van 1,3 miljard naar ruim 4 miljard mensen.
Waar Europa vergrijst, bestaat toekomstig Afrika uit steeds meer jonge mensen. Is Afrika daarmee de arbeidsmarkt van de toekomst? Hoe kijken Afrikanen zelf naar de ontwikkelingen op het continent? We vroegen het drie jonge Afrikaanse kunstenaars.
De kracht van Afrika
Op zondag 5 april kijkt VPRO Tegenlicht mee met vier invloedrijke Afrikanen naar de toekomstige kaart van Afrika.
Op de Amsterdamse tentoonstelling ‘Now look here’ stellen achttien Afrikaanse kunstenaars het nu vaak nog clichématige en van vooroordelen doordrenkte beeld over Afrika met hun werk aan de kaak.
Voor de opening van de tentoonstelling, die nog tot en met 8 maart is te zien, waren de kunstenaars, bijna allemaal wonend en werkend in Afrika, in Amsterdam. We vroegen een aantal van hen wat de toekomstige rol van Afrika zal zijn.
'We hoeven ons niet te conformeren aan het beeld dat we op televisie zien’
Muzikant, producer en dj Blinky Bill (37) woont en werkt in Nairobi, Kenia.
‘In mijn muziek zijn vaak samples van traditionele muziek te horen, omdat ik denk dat we door te kijken naar de geschiedenis en wat er al gemaakt is, we kunnen kijken naar de toekomst. We mogen niet vergeten waar we vandaan komen en met zo’n homage naar traditionele muziek, laat ik zien dat ik een trotse Afrikaan ben. Zo ziet de wereld waar we toe in staat zijn. We hebben onze eigen stem en ook de middelen waarmee we kunnen laten zien wie we zijn. We hoeven ons niet te conformeren aan het beeld dat we op televisie zien.’
'we moeten hier op het continent meer met elkaar in gesprek'
‘We moeten hier op het continent meer met elkaar in gesprek om zo gezamenlijk zaken voor elkaar te krijgen. Jongeren doen dit al, mede door de komst van het internet, maar in de politiek heerst nog een old skool mentaliteit. Daarom ga ik veel samenwerkingen aan met andere Afrikaanse artiesten en activisten. Het is een generatie-ding. We moeten meer jongeren op belangrijke posities krijgen.’
‘Als men meer met elkaar zou praten, zouden we bijvoorbeeld het reizen over het continent kunnen vergemakkelijken, waardoor het makkelijker is om met elkaar te handelen of ideeën uit te wisselen. Nu is reizen over het Afrikaanse continent duur en frustrerend. Ik kan vanuit Kenia niet zomaar naar Zuid-Afrika, daar heb ik een visa voor nodig. Maar iemand uit Zuid-Afrika kan wel naar Kenia. Dit zorgt nu voor een disbalans en hiërarchie.’
Een opbeurend beeld van vrouwen in Zuid-Afrika
De Zuid-Afrikaanse beeldende kunstenaar Sethembile Msezane (29) werkt met verschillende disciplines waarbij politieke, spirituele en gender-gerelateerde thema’s vaak terugkomen.
‘Met dit werk (Chapungu - The Day Rhodes Fell uit 2015), waarbij het standbeeld van de Britse kolonialist Cecile Rhodes werd neergehaald, laat ik zien dat we een opkomend land zijn met een identiteit, waar we ons thuisvoelen. We hebben geschiedenis als volk, maar ook als vrouwen uit Zuid-Afrika. Het is een opbeurend beeld.’
‘Veel Zuid-Afrikanen zijn ontevreden. We willen graag een betere toekomst en een beter Zuid-Afrika. We kijken maar al te graag naar wat voor land we zouden kunnen zijn, maar dit wordt bemoeilijkt door de slechte economische situatie waarin we verkeren. Dit zorgt voor weerstand en ontevredenheid. Daarnaast hebben we op papier een democratie en leven we in vrijheid, maar in de praktijk worstelen we met deze begrippen.’
‘Of die economische situatie zou verbeteren door als continent meer als eenheid op te treden, betwijfel ik. Landen die er financieel nog slechter voor staan dan Zuid-Afrika, zullen zich optrekken aan landen die er beter voor staan, waardoor zij er niet op vooruit zullen gaan.’
‘Qua toegang kunnen we er daarentegen alleen maar op vooruitgaan als we meer een eenheid vormen. Nu is het voor een Europeaan makkelijker om naar Zuid-Afrika te gaan, dan voor een Botswaan.’
‘Het is zeker de moeite waard om te onderzoeken of we als continent meer een eenheid kunnen vormen, maar we moeten dan wel realistisch zijn. Wie zit met welke prioriteiten aan tafel? Leiders hebben lang niet allemaal even goede intenties. We hebben dan ook alle generaties nodig om hier verandering in te brengen.’
'het is voor een Europeaan makkelijker om naar Zuid-Afrika te gaan, dan voor een Botswaan'
Zo kijkt een fotograaf naar het Afrika van de toekomst
Fotograaf Omar Victor Diop (40) is werkzaam in Dakar, Senegal en gebruikt in zijn werk vooral zelfportretten waarin hij de bestaande ideeën van de Afrikaanse geschiedenis probeert om te denken. Wat denkt hij van een Verenigd Afrika?
‘Ik ben een beetje huiverig om eenzelfde systeem als de Verenigde Staten toe te passen in Afrika. West-Afrika is met ECOWAS (De Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten, red.) al wel zo ver: je kan bijvoorbeeld vrij reizen van Dakar tot aan Lagos. En er wordt eenzelfde rechtssysteem gehanteerd. Maar het is niet zo eenvoudig als het klinkt. Er is een groot gebrek aan informatie bij de bevolking.’
‘Omdat het elders goed werkt, betekent dat niet dat we het hier ook maar klakkeloos moeten overnemen. In heel Afrika hebben we ruim vier keer zoveel inwoners dan in de Verenigde Staten. Op papier mag zo’n systeem dan goed klinken, maar in de praktijk moeten we dat nog maar zien en moet het goed doordacht zijn.’
‘Er ligt een institutioneel framework en we kunnen modellen van elders, bijvoorbeeld de EU, kopiëren, maar we moeten onze eigen Afrikaanse ervaringen hierin ook niet vergeten. We hebben andere denkbeelden over onze realiteit. Deze stappen worden nu overgeslagen bij het integreren van instituties. We vergeten onze eigen realiteit, terwijl ik onze eigen realiteit juist zie als een zegen.’
‘Toch ben ik zeer optimistisch. De toekomst is van iedereen en in het bijzonder van ons, als jonge generatie. De jonge generatie zit achter het stuur, maar we moeten wel een balans vinden in het empoweren van deze jonge generatie en de ervaring die de oudere generatie vóór ons al heeft opgedaan.'
'We hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden, en we mogen zeker niet vergeten waar we vandaan komen. In mijn werk probeer ik ook deze balans duidelijk te maken, door onze geschiedenis te herschrijven.’
‘In mijn werk focuste ik tot nu toe voornamelijk op het heden en de geschiedenis, maar op dit moment ben ik bezig met werk waarbij ik juist naar de Afrikaanse toekomst kijk. Een persoonlijke reis die zal gaan om mijn interpretatie van de gewenste toekomst voor de Afrikaanse diaspora. Dit zal zo inclusief mogelijk zijn; niet heel Afrika is een zwarte man.’
De tentoonstelling 'Now look here', met het werk van dj Blinky Bill, Omar Victor Diop en Sethembile Msezane is nog tot en met zondag 8 maart te bezoeken in Amsterdam Noord.