Wat trekken we aan als we onder water staan?

Als de zeespiegel gaat stijgen en het weer extremer wordt, heb je aan die kekke groene Rains-jas écht niet genoeg. Gaat extremer weer invloed hebben op de mode van de toekomst? Ja, zeggen deze ontwerpers, en niet zo'n beetje ook.

Vissenleer, algenboots en zeewiershirts. Not your everyday wardrobe. Toch kan het de mode worden van de toekomst. Want, als de zeespiegel stijgt, hebben we misschien wel geen beschikking meer over de materialen waar we nú mode van maken.

Gaat het stijgende water en extremer weer dan echt zoveel invloed hebben? Ja, zeggen ontwerpers, en niet alleen invloed op wat we dragen, maar op het hele systeem dat mode drijft.

De mode-industrie is, na de autoindustrie, de meest vervuilende industrie ter wereld. Voor het maken van één spijkerbroek is al gauw zevenduizend liter water nodig. Ieder jaar worden meer dan honderd miljard nieuwe kledingstukken geproduceerd. Een derde daarvan wordt niet verkocht, nooit gedragen en versnipperd of verbrand. Dat er in de hele keten iets moet veranderen, staat buiten kijf.

Zoals blijkt uit het enorme aantal aanmeldingen voor onze pioniersverkiezing Future Fashion Pioniers, wordt er hard gewerkt aan veranderingen en alternatieven. Kleurstoffen voor kleding worden uit bacteriën gehaald en er zijn collecties van restmateriaal, zoals pet-flessen en lokaal verkrijgbare materialen als hennep en linnen.

invloed zeespiegelstijging op de modeketen

Wat is de functie van mode als het weer in de toekomst nog extremer wordt en de zeespiegelstijging doorzet? Gaan we het dan redden met biologische katoen, veganleer-tassen en eerlijk geproduceerde jeans?

Om hier nu alvast op in te spelen bundelen drie grote Nederlandse modeplatforms, FASHIONCLASH, M-ODE en State of Fashion, hun krachten met multidisciplinair samenwerkingsverband Taskforce Fashion. Als eerste 'task' presenteren ze Fashion After Flood en nodigen ze vijftien modemakers uit om te onderzoeken welke invloed de zeespiegelstijging heeft op de toekomstige modeketen en welke rol mode kán spelen in een scenario waarin Nederland grotendeels onder water komt te staan.

‘De mode-industrie veranderen: dat kan het beste in samenwerking met jong modetalent, dat de toekomst bepaalt’, aldus Iris Ruisch van M-ODE, één van de initiators van Taskforce Fashion. 'Als Nederlanders zullen we steeds beter met het stijgende water om moeten leren gaan. Hier willen we de ontwerpers bewust van maken en op voorbereiden: hoe verhoud jij en je werk zich tot het water? En hoe kun je het gebruiken? Hoe kunnen we de wereld met mode gaan vormgeven binnen deze thematiek?'

welke rol speelt mode in een scenario waarin Nederland grotendeels onder water staat?

grip krijgen op het modesysteem

Kunstenaar Rosanne van Wijk hoefde niet lang na te denken toen ze werd gevraagd mee te doen aan het project: ‘Als mensen hebben we veel met het water te maken, maar ook met mode. Mode omvat mensen. We dragen het allemaal.’

Van Wijk probeert in haar werk grip te krijgen op het complexe modesysteem en stelt hierbij de nodige, grote vragen: ‘Kleding heeft nu een hele visuele functie. Ik vraag me af of dat in de toekomst nog zo zal zijn. Waarom dragen we wat we dragen? En hoe verandert dat in de toekomst? Loop ik dan nog in mijn katoenen shirt?’

anders naar de zee kijken

Hoe we ons in de toekomst zullen kleden als de zeespiegelstijging doorzet, blijft speculeren. Toch is het voor de industrie noodzakelijk om hier nu al mee bezig te zijn, vindt Tjeerd Veenhoven, industrieel ontwerper en een van de begeleiders van de ontwerpers van Taskforce Fashion: 'Een modeontwerper gaat in z'n eentje geen oplossing geven voor het probleem, maar we moeten iets gaan veranderen in de vervuilende keten. Meer beroep doen op lokale grondstoffen, zoals vissenleer en algen, zou dus al een eerste stap zijn. Maar we moeten ook anders naar de zee gaan kijken, onderzoeken hoe we haar kunnen gebruiken en kunnen omarmen.’

oude technieken, nieuwe toepassingen

Kunnen we ook wat leren van de oude technieken die werden ingezet om onszelf te beschermen tegen extreem weer? We vragen het curator mode en streekdracht Karina Leijnse van het Zeeuws Museum, die hier dagelijks mee bezig is. In een poging om zichzelf te beschermen tegen de kou, zegt Leijnse, droegen vissers rond 1800 wollen truien, maar door vervilting werden deze vanzelf ook waterafstotend.

‘Men was zich destijds bewust van het feit dat het belangrijk was om je goed te beschermen tegen kou en water’, zegt Leijnse. Wollen stof werd bijvoorbeeld voorzien van een glanzend laagje, ook wel 'kalanderen' genoemd, om zo water- en vuilafstotend te worden. Hennep en linnen kregen een laagje bijenwas om geen water door te laten. Leijnse: ‘Tegenwoordig houden we ons er veel specifieker mee bezig. Logisch: we hebben inmiddels veel meer kennis opgedaan en innovaties doorgevoerd.’

kunnen we ook leren van oude technieken om onszelf te beschermen tegen extreem weer?

Toch zijn de oude gebruiken nu ook relevant. ‘Wol mag dan niet zo’n duurzame stof zijn, vroeger werd veel kleding ook van hennep en linnen gemaakt en daar kunnen we nu goed op terugvallen. Het is hier te verbouwen en niet te zwaar voor het water.’

Toch moeten we het teruggrijpen naar deze oude gebruiken niet te veel romaniseren, zegt Leijnse: 'We kunnen bepaalde gebruiken wel terughalen, maar deze moeten we dan ook vertalen naar het heden. Waterafstotend materiaal is nu vaak plastic, maar het is beter om een bepaald soort was te gebruiken. Bijen zijn steeds schaarser, maar voor bijenwas bestaan ook andere natuurlijke alternatieven, zoals candelilla-was. Maar ik ben er van overtuigd dat jonge designers volop met alternatieven aan het experimenteren zijn. De knowhow is er.’

samenwerken en verbinden

Uiteindelijk moet Fashion After Flood de modebranche anders naar de wereld laten kijken. ‘Om dat te bewerkstelligen is het van belang dat we verbindingen blijven leggen en samenwerkingen aangaan met elkaar', legt Iris Ruisch uit. Na het water te hebben onderzocht hoopt Taskforce Fashion in een volgend project naar de andere kant van dat spectrum te kijken: droogte. Ruisch: 'We zijn nog lang niet klaar met dit thema!’