De Europese Unie staat op het punt te desintegreren, zegt Yanis Varoufakis, voormalig Grieks minister van Financiën. Sinds de crisis in 2008 uit de Verenigde Staten is komen overwaaien, dreigt de EU om te vallen. Om Europa te redden moet ze meer zijn dan een muntunie, zegt Varoufakis. Ze moet een democratie zijn. Wat bedoelt de Griekse econoom hier mee? Wat is de Europese Unie en hoe sterk is ze?
Europa zal democratiseren of desintegreren, zegt Yanis Varoufakis. Wat is er mis met de huidige Europese Unie?
Meer artikelen bij deze aflevering
Wederopbouw
Om te begrijpen hoe de crises in Europa werden veroorzaakt, moeten we eerst naar de reden voor de oprichting van de Europese Unie kijken. De samenwerking begon aanvankelijk na de Tweede Wereldoorlog als club waarin prijsafspraken voor kolen en staal konden worden gemaakt, de belangrijkste bouwstenen voor de wederopbouw.
Door de jaren heen breidde de Unie zich uit op veel meer terreinen dan enkel kolen en staal. Europa floreerde en er werd naar hartelust handel gedreven tussen landen onderling. Er was echter nog één doorn in het oog voor veel handelslieden: wisselende muntkoersen maakte investeringen in het buitenland niet zo zeker als veel bedrijven zouden willen.
Euro
In 2002 wordt daarom de euro ingevoerd, bedoeld om de interne markt in Europa nog meer gelijk te trekken. Maar de gezamenlijke munt zorgt er ook voor dat zwakke economieën worden aangezien voor sterke economieën. Griekenland is ineens het kleine broertje van Duitsland.
Europese banken maken daar gretig gebruik van. Zij verkopen hun handelswaar - geld - nu ook aan zuidelijke landen die dit geld eigenlijk niet kunnen betalen. De euro fungeert als een soort garantie voor de banken: gaat Griekenland failliet, dan barst daarmee de monetaire unie.
Bail-out
In 2008 komt de val van Lehman Brothers als een klap. Waar banken eerst nog onder het dak van de Europese Unie geld durfden uit te lenen aan de landen in het zuiden, droogt nu het vertrouwen op om de leningen terugbetaald te krijgen. Griekenland krijgt geen cent meer, waardoor het alle uitstaande leningen ook niet terug kan betalen. De monetaire draaimolen komt knarsend tot stilstand.
Behalve Griekenland hebben nu ook de Europese banken een probleem. Ze dreigen opnieuw om te vallen wanneer zij hun leningen aan Griekenland niet terugbetaald krijgen. De Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationaal Monetair Fonds - samen de trojka - schieten te hulp en nemen de leningen van de banken over. In ruil voor extra soepele leningen (de noodhulppakketten), waarmee Griekenland z'n oude leningen kan afbetalen, moet het wel snoeihard bezuinigen.
Die nieuwe leningen zijn zo soepel dat ze praktisch neerkomen op schuldverlichting. Toch kan een deel van de Griekse schuld niet zomaar worden kwijtgescholden. Dat valt immers niet te verkopen aan burgers van de noordelijke landen.
Economische Unie
Uit het Griekenland-debacle wordt duidelijk: Europa was vooral een economische unie, geen politieke. Europese burgers voelen zich niet Europees. Dat heeft niet in de laatste plaats te maken met het ondoorzichtelijke, technocratische karakter van de unie. Want waar moet de burger in dit geharrewar zich eigenlijk mee verwant voelen? Of zoals Yanis Varoufakis zegt: "Europa zal democratiseren, of desintegreren."