Argos
Besluitvormingscircus Betuwelijn
Argos over de besluitvorming rond de Betuwelijn, de goederenspoorlijn die de Rotterdamse haven moet verbinden met Duitsland. Een aantal hoogleraren stuurde in oktober 1998 een petitie aan de Tweede Kamer waarin zij waarschuwden voor een financiële ramp. Uit onderzoek bleek dat er veel kanttekeningen te plaatsen waren bij de wijze waarop het besluit de Betuwelijn aan te leggen tot stand is gekomen. Zo bleek uit verschillende rapporten dat er veel minder goederenvervoer per spoor plaats zal vinden dan is begroot en blijkt het vervoer van goederen over de weg en het water juist toe te (kunnen) nemen. Ook bleek dat er veel kanttekeningen te plaatsen waren bij de wijze waarop de onderzoekers van de Commissie-Hermans (die de noodzaak tot aanleg van de Betuwelijn onderzochten) te werk waren gegaan en dat de gang van zaken op het Ministerie van Verkeer en Waterstaat een goede besluitvorming in de weg stond. Zo mocht minister Jorritsma van Verkeer en Waterstaat de eerste maanden na haar aantreden op aanraden van de hoge ambtenaren Van der Plas en Westerduin niets naar buiten brengen over de Betuwelijn. In Duitsland zal het schrappen van de Betuwelijn niet bepaald op weerstand stuiten.
De reportage bevat vraaggesprekken hierover met:
- bouwvakkers die werken aan de Betuwelijn;
- politicoloog Roscam Abbing die de besluitvorming heeft onderzocht;
- ambtenaar Fiedler uit het Duitse Emmerich (Duits, met vertaling);
- PvdA-woordvoerder Feenstra die een groot voorstander van de Betuwelijn is (telefonisch);
- PvdA-econoom Wolfson (telefonisch).
Bevat Tv-fragmenten, o.a. uit 'Netwerk', een fragment uit een verslag over de tewaterlating van een groot binnenvaartschip.
------------
Inleidende teksten, niet volledig:
Tekst 1
Verslaggeefster Karin Alberts op de Maasvlakte bij Rotterdam, waar arbeiders bezig zijn met de aanleg van het eerste stukje Betuwelijn. Ook bij hen is de opnieuw opgelaaide politieke discussie rond de Betuwelijn doorgedrongen.
De Betuwelijn, de goederenspoorverbinding die de Rotterdamse haven moet verbinden met Duitsland. Acht hoogleraren riepen de Tweede Kamer begin deze week in een open brief op het besluit om de Betuwelijn aan te leggen terug te draaien.
Er volgde onmiddellijk een politieke reactie. Bijvoorbeeld van Tweede Kamerlid Leers van het CDA, de partij die altijd een fervente voorstander van de Betuwelijn was.
Argos onderzoekt hoe het komt dat de discussie over de Betuwelijn elke keer weer oplaait. Waarom houdt het ministerie van Verkeer en Waterstaat al bijna tien jaar lang hardnekkig vast aan deze nieuwe spoorlijn, ondanks dalende vervoersprognoses en almaar stijgende kosten. Heeft het heilige geloof in dit project de overhand gekregen boven rationele afwegingen? Een verhaal over hoe Verkeer en Waterstaat besluiten neemt, over ambtenaren die twijfels niet publiekelijk mogen uiten, en over onwelgevallige informatie die systematisch onder tafel verdwijnt.
Tekst 2
Minister Maij Weggen uit het derde Kabinet Lubbers. Drie ministers van Verkeer en Waterstaat op rij hebben hun tanden nu al stuk gebeten op de Betuwelijn. In 1993, ten tijde van dat derde kabinet Lubbers leek men er uit te zijn. De Tweede Kamer ging akkoord met de aanleg. Maar met de komst van het eerste paarse kabinet in 1994 laaide de discussie toch weer op. Er werd een speciale commissie geïnstalleerd om de hele zaak opnieuw te bekijken, de commissie-Hermans, onder leiding van de VVD-politicus Loek Hermans, nu minister van Onderwijs maar in 1995 nog commissaris van de Koningin.
Toen de commissie-Hermans ja zei, leek de Tweede Kamer definitief het groene licht te geven.
Leek, want op dit moment, nu het tweede paarse kabinet er net een paar maanden zit, staat de besluitvorming over de Betuwelijn toch weer ter discussie.
Die besluitvorming over de Betuweroute stond centraal in een uitgebreid onderzoek door de Technische Universiteit van Delft. Onderzoeker Michiel Roscam Abbing bestudeerde een metershoge stapel rapporten en onderzoeken die een rol speelden bij die besluitvorming en sprak met betrokkenen. Samen met onderzoeker Roscam Abbing kijken we in deze uitzending terug op de opmerkelijke wijze waarop het besluit om de Betuweroute aan te leggen tot stand is gekomen.
Tekst 3
Minister Maij Weggen in 1993. Alleen met deelname van private financiering zou de Betuwelijn aangelegd worden. Onlangs heeft Tineke Netelenbos, de huidige minister van Verkeer en Waterstaat, dit uitgangspunt echter noodgedwongen verlaten omdat ze eenvoudigweg geen private financiers kon vinden. De Tweede kamer sputtert tegen maar accepteert deze gang van zaken tot nog toe. Onderzoeker Roscam Abbing
1.47
Tekst 4
Het is een terugkerend thema in de geschiedenis van de Betuwelijn. Er worden absolute voorwaarden gesteld zonder welke de Betuwelijn er niet zal komen en even later blijken die absolute voorwaarden gewoon te kunnen verdwijnen. Dat gebeurde ook in 1995 toen de speciaal ingestelde commissie Hermans haar rapport presenteerde. De Betuwelijn kon er volgens de commissie Hermans alleen maar komen als er tegelijkertijd via ‘flankerend’ beleid voor gezorgd zou worden dat het vrachtvervoer over de weg zou verminderen. Drie jaar later is de stand van zaken dat de Betuwelijn doorgaat ondanks dat er van dat flankerend beleid nog niets terecht is gekomen.
Tekst 5
Verslaggeefster Sandra Rottenberg in april van dit jaar bij de ingebruikneming van het eerste Jowi-binnenvaartschip. Volgens onderzoeker Roscam Abbing is met de introductie van dit soort schepen de binnenvaart nog meer dan voorheen een alternatief voor de Betuwelijn.
Tekst 6
Minister Jorritsma bij de installatie van de commissie Hermans in 1995. Die commissie was speciaal ingesteld om alternatieven voor de Betuwelijn te onderzoeken. Als de binnenvaart een goed alternatief vormt voor de Betuwelijn dan had die commissie dat toch moeten signaleren? Onderzoeker Roscam Abbing:
Tekst 8
Loek Hermans, de voorzitter van de naar hem genoemde commissie. Hoe gaat zo’n onderzoekscommissie eigenlijk te werk? Waar haalt ze haar informatie vandaan? Onderzoeker Roscam Abbing
Tekst 9
Onderzoeker Roscam Abbing trof een onthutsend knullige manier van onderzoeken bij de commissie Hermans. Onthutsend vooral omdat het hier gaat over de besteding van 9 en volgens critici zelfs 20 miljard gulden overheidsgeld. Uit de stukken die Roscam Abbing bestudeerde bleek dat er op het ministerie van Verkeer en Waterstaat een heel gesloten cultuur heerst.
Tekst 10
Meer dan 100 rapporten benemen het zicht op werkelijke problemen en echte oplossingen. De Betuwelijn, begonnen als spoorlijntje in 1989 in een werkgroep onder leiding van topambtenaar Van der Plas is nu, bijna tien jaar later uitgegroeid tot een moloch van bijna 10 miljard gulden die niet meer tot stilstand te brengen lijkt. Tenminste... niet in Nederland. Het is echter nog lang niet zeker dat de Betuwelijn in Duitsland een goede aansluiting krijgt. In de huidige discussie wordt door de voorstanders van de Betuwelijn met het verdrag van Warnemunde gezwaaid. Dat verdrag, dat in 1992 werd getekend door Nederland en Duitsland, zou het onmogelijk maken nog af te zien van de Betuwelijn. Door dat verdrag zitten we gewoonweg aan vast. Maar als we het verdrag zelf goed bekijken blijken de bepalingen in dat verdrag helemaal niet zo stringent geformuleerd. Ook bevat het geen boeteclausules voor het geval het verdrag niet wordt nagekomen. We doen daarover navraag in Duitsland.
Tekst 11
Ambtenaar Fiedler, namens het gemeentebestuur van Emmerich, de plaats waar de Betuwelijn voorlopig eindigt. Onderzoeker Roscam Abbing
Tekst 12
Deze week kreeg de opnieuw opgelaaide discussie over de Betuwelijn een extra dimensie door een opmerking van oud minister van Verkeer en Waterstaat, mevrouw Jorritsma. Zij wees er op dat het bij infrastructurele projecten die een lange looptijd kennen mogelijk moet moet zijn om vlak voor het begin van de daadwerkelijke uitvoering tussentijds een toets uit te voeren om te kijken of de overheid nog steeds op de goede weg zit. Ze zei daar fijntjes bij dat deze opmerking niet bedoeld was voor de Betuwelijn. Maar dat kan ook beleefdheid zijn geweest ten opzichte van mevrouw Netelenbos, de nieuwe minister. Het is namelijk goed gebruik dat ministers hun opvolgers niet voor de voeten lopen. Toch lijkt er met de opmerking van Jorritsma enige beweging te komen in het standpunt van de VVD. We bellen met mevrouw Verbugt, woordvoerder van de VVD-Tweede Kamerfractie.
Tekst 13
Mevrouw Verbugt van de VVD Tweede Kamerfractie. De VVD stelt vragen. Voorlopig is ze nog voor de Betuwelijn. De meest warme voorstander voor de Betuwelijn vinden we nog steeds bij de Partij van de Arbeid in de persoon van woordvoerder Jaap Jelle Feenstra.
Tekst 14
PvdA-woordvoerder Feenstra. Zelfs als de Betuwelijn niet rendabel is mag hij worden aangelegd volgens de woordvoerders van de twee grootse regeringspartijen. We legden deze opvatting voor aan vooraanstaand Partij van de Arbeid-econoom Dick Wolfson.
Tekst 15
Een van de argumenten die vanaf het begin een rol speelden bij het plan voor de Betuwelijn was dat het goederenvervoer van de Nederlandse spoorwegen in een noodlijdende positie verkeerde. NS goederenvervoer moest geholpen met een nieuwe lijn. De Betuwelijn. Inmiddels is NS goederenvervoer opgekocht door de Duitse spoorwegmaatschappij, De Deutsche Bahn. Met Nederlands geld wordt er nu voor de Deutsche Bahn een spoorweg gebouwd zegt onderzoeker Roscam Abbing.