“Je moet niet gaan meehuilen met een slachtoffer”

David is mishandeld door zijn vader en is getuige geweest van huiselijk geweld. Als zijn moeder boos op hem wordt, komt hij tot rust: dat is bekend terrein, dan snapt hij het weer. Als David zichzelf pijn doet, dan is de wereld weer zoals hij hem kent. Hij verdient pijn en krijgt weer grip op de wereld. David weigert te praten over wat hij heeft meegemaakt. Hij is bang dat hij woedend wordt.
 

“De voornaamste boodschap van dit boek zit ‘m al in de titel. Als een kind iets ergs heeft meegemaakt, maar er zelf niks over zegt, is de verleiding groot om er zelf ook niet over te beginnen.” Slapende honden zijn volgens de auteur van het boek, psycholoog Arianne Struik, niet zo onschuldig als ze eruitzien. Ze ontwikkelde een methode om deze kinderen op een veilige en gestructureerde manier te helpen bij traumaverwerking. “Veel boeken over trauma zijn van die concrete hulpboeken. Dit is wat meer bespiegelend, op meta-niveau.” 

De titel van het boek zou je ook kunnen toepassen op de maatschappij: we sussen onszelf in slaap met de gedachte dat kindermisbruik in onze eigen omgeving niet voorkomt. We praten er niet over. “Als het Q-koorts of Corona zou heten zou het Malieveld volstaan. Dan zou het volk massaal in opstand komen. Ik maak mee dat kinderen of hun ouders vertellen dat zij in kleine kring hebben gedeeld dat hun zoontje seksueel is misbruikt, en dat het beste vriendje dan niet meer mag komen spelen. Zolang de maatschappij zo reageert bij seksueel misbruik hebben we nog een lange weg te gaan." 

"Met ons boek Dicht bij huis willen Iva en ik de ouders en kinderen die wel praten een steuntje in de rug geven.”

“Ik kijk nauwelijks televisie, maar één van mijn medewerkers zei dat ik echt naar deze Netflix-serie moest kijken. Dus dat heb ik gedaan. Unbelievable gaat over een meisje (Marie Adler) dat verkracht wordt op een vrij specifieke manier. De rechercheurs denken dat ze liegt, en ze wordt zelfs vervolgd voor het doen van een valse aangifte. 

Elders in het land vinden onderzoeken plaats naar verkrachtingen die wel erg veel op de verkrachting van Marie lijken. De verkrachter wordt gepakt, en de politie vindt foto’s van zijn slachtoffers – ook van Marie. Het verhaal is gebaseerd op echte feiten.”

“Wat ik mooi vind is dat Unbelievable verschillende manieren van communicatie laat zien. Ik ga ervan uit dat al die rechercheurs met hetzelfde idee opstaan: we moeten die boeven pakken! Het eerste recherchekoppel – de twee mannen die Marie verhoren – doet dat de old fashioned way. Ze stellen kritische vragen aan het slachtoffer. De rechercheurs die de dader opsporen werken op een hele andere manier. Zij steunen de slachtoffers, geven hen het gevoel in control te zijn. Natuurlijk stellen zij ook vragen, maar ze doen dat onderzoekend, niet veroordelend. Iva Bicanic had zo één van die rechercheurs kunnen zijn.” 

“Ik denk dat zo’n open mind het allerbelangrijkste is als je onderzoek doet in dit soort zaken. Je moet niet gaan meehuilen met het slachtoffer. Je moet je ook niet opstellen als de advocaat van de verdachte. Kijk gewoon wat je kunt bewijzen. Ik denk dat dat ook de manier is waarop we hier op kantoor met cliënten communiceren, dat is wel grappig om terug te zien.”

“Ik zag Project Unbreakable voor het eerst voorbijkomen op twitter. Slachtoffers van seksueel misbruik laten zich fotograferen met een kartonnen bord waarop ze hebben geschreven wat de dader tegen hen zei. Vaak zijn het teksten om hun geheimhouding af te dwingen. Bedreigingen, maar ook ‘victim blaming’-achtige uitspraken zoals ‘Je vond het zelf leuk, waarom kwam je anders terug?’, ‘Je werd toch nat.’, ‘Je bent al net zo’n hoer als je moeder’.”

Project Unbreakable startte toen de (toen) 19-jarige Grace Brown een vriendin fotografeerde met een poster met de daarop de woorden van haar aanvaller. Ze plaatste de foto op internet, waar die werd ontdekt door feministische schrijfster Jessica Valenti. Vanaf dat moment kreeg fotograaf Grace Brown honderden e-mails per week die ze deelt via Tumblr. In Nederland organiseert lotgenotenorganisatie Revief fotoshoots voor Project Unbreakable. 

“Uitspraken van daders ken ik natuurlijk uit de zaken die ik doe, maar het maakt diepe indruk als je de duizenden teksten achter elkaar ziet. Allemaal vastgehouden door hele gewone mensen, zoals jij en ik. Ineens zie je de massaliteit ervan, maar ook het systeem erachter. Al die woorden waarmee mensen in een slachtofferrol zijn geduwd en die bedoeld zijn om ze daar te houden. Elke keer opnieuw wordt expres een laag zelfbeeld gecreëerd. Dat stemt treurig als je er langer naar kijkt. Het stemt helemaal treurig omdat veel slachtoffers er nooit openlijk over spreken. De kracht van dit project is dat slachtoffers laten zien dat ze niet meer zwijgen.”

“Iva heeft deze film al genoemd. The Accused was in die tijd (1988) een baanbrekende film over groepsverkrachting.” Psycholoog Iva Bicanic pleit echter voor meer realistische beelden van verkrachting in de media. De meeste slachtoffers bevriezen als ze worden verkracht, of ze werken mee.   

“Ik heb The Accused uitgekozen vanwege het juridische aspect.” De daders sluiten een zogenaamde plea deal, waarbij zij bekennen dat zij zich schuldig hebben gemaakt aan roekeloos gedrag en daarvoor gevangenisstraf krijgen. Ze erkennen echter niet dat ze de hoofdpersoon – Jodie Foster - hebben verkracht. Die voelt zich miskend, waarna de Officier van Justitie besluit om achter de omstanders aan te gaan die de verkrachters hebben toegejuicht.” 

“Ik zie in mijn spreekkamer ook heel veel kinderen die zeggen: ‘waarom deed mijn huisarts niks, terwijl ik iedere week daar met allerlei vage klachten kwam?’, ‘waarom deed mijn moeder niks die eigenlijk gewoon volgens mij wist hoe het zat?’, ‘waarom deed mijn leraar niks?’ Het is juridisch interessant om ook de verantwoordelijkheid te leggen bij degenen die niet ingrijpen.”