‘Een doodswens hoeft geen euthanasiewens te zijn’

‘Artsen zijn voorzichtig bij euthanasieverzoeken van mensen die psychisch lijden’, stelt Pronk. Volgens haar zijn er veel redenen waarom deze euthanasieverzoeken lastig zijn voor artsen. ‘Ze zijn eigenlijk dokter geworden om mensen beter te willen maken en te laten leven. Dit staat daarmee in contrast.’

Uit onderzoek uit 2016 blijkt dat 63% van de psychiaters het niet ziet zitten om euthanasie uit te voeren. Pronk: ‘Ik denk dat zij een andere visie hebben op wat het vak inhoudt, waardoor er een kloof ontstaat tussen de arts die wil behandelen en de patiënt met een euthanasiewens.’

Volgens Pronk zegt de literatuur dat je niet over euthanasie moet praten als arts. 'Het moet geen reële optie zijn, want je ontneemt de laatste hoop op leven. En hoop is juist een van de meest essentiële dingen in psychiatrische behandelingen.' Zij ziet dat het moeilijk is voor een arts om die hoop dan op te geven. ‘Dat speelt vooral bij jonge mensen die euthanasie vragen. Artsen vinden het heel onnatuurlijk om iemand van 30 te helpen overlijden, als er lichamelijk niks mis is.’

Het belang van openlijk kunnen spreken over een doodswens kwam in haar proefschrift ‘Dialoog over de dood’ naar voren. ‘Als iemand in openheid en vrijheid over euthanasie kan praten en dit als reële optie kan onderzoeken, ontstaat er rust en ruimte, waardoor de urgentie van het euthanasieverzoek een beetje kan zakken. Dat kan er zelfs voor zorgen dat iemand langer wil blijven leven.’

Wanneer er namelijk niet kan worden gesproken over een doodswens, kan dat de drang naar een doodswens juist vergroten. ‘Dan voelen patiënten dat ze alleen komen te staan. Het is belangrijk dat iemand zich serieus genomen voelt.’ Als euthanasie als reële optie onderzocht kan worden bij een doodswens, wordt ook meer duidelijk over de aard van deze wens. Pronk: ‘Het is belangrijk om erachter te komen of een doodswens consistent is en of er goed over na is gedacht. Mensen kunnen ook suïcidaal of wanhopig zijn. Niet elke doodswens is een euthanasiewens.’

Pronk vertelt over een initiatief waarin het praten over een doodswens en psychisch lijden centraal staat. Het gaat over de Reakiro huizen in België. ‘Hier voeren ze geen euthanasie uit, maar voeren ze het gesprek en bieden ze hulp in het proces van de patiënt.’ Inmiddels zijn er twee locaties, een in Leuven en een in Brugge. In deze inloophuizen is het belangrijk om zowel over de wens voor het leven en de wens voor de dood te praten. Volgens Pronk is het belang van beiden even groot: ‘Je moet naar de patiënten luisteren, hun wens onderzoeken en het gesprek open voeren. Zij voelen zich serieus genomen en worden daar rustig van.’

De gesprekken kunnen ervoor zorgen dat patiënten afzien van hun euthanasiewens, maar dat hoeft niet. ‘In het geval dat iemand toch kiest voor de dood, krijgen ze begeleiding. Dat is heel fijn voor de patiënt. Want ze zijn vaak alleen en eenzaam.’

Volgens Pronk hebben ook artsen de intentie om de groep die euthanasie wenst bij psychisch lijden te bereiken. Toch valt er veel winst te behalen bij de behandeling van de euthanasieverzoeken van deze patiënten. Er moet volgens haar meer kennis worden verspreid.

Pronk: ‘Artsen weten soms niet hoe de euthanasiewet in elkaar steekt en welke stappen zij moeten ondernemen. Ik werk samen met andere deskundigen, ervaringsdeskundigen en nabestaanden aan een landelijk kennisnetwerk. Wij willen bekijken hoe we de artsen het beste kunnen bereiken en hoe we de kennis die is opgedaan over euthanasie in de psychiatrie zo goed mogelijk kunnen verspreiden.’

Hiernaast vindt Pronk dat er ook in Nederland gekeken moet worden naar het aanbod van passende hulp voor patiënten met psychisch lijden en een doodswens. Hiervoor heeft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) geld beschikbaar gesteld. Pronk: ‘Eerst moet worden onderzocht en in kaart gebracht welke initiatieven er momenteel allemaal zijn. Wanneer de conclusie is dat er te weinig aanbod is, dan wil ik doorgaan met vervolgonderzoek.’

Hierbij wil Pronk artsen, patiënten en naasten betrekken. ‘Er is van alles te bedenken. Het zou kunnen dat we ook voor een inloophuis in Nederland kiezen, maar misschien komen we erachter dat een online community beter past. Dit moeten we onderzoeken.’

____________________________________________________________________________
Heb je een hulpvraag rond euthanasie of psychische problematiek en wil je hier met een professionele hulpverlener over praten? Dat kan gratis en anoniem bij MIND Korrelatie via mindkorrelatie.nl

Praten over zelfmoordgedachten kan anoniem: chat via www.113.nl, bel 113 of bel gratis 0800-0113