Meldingen seksueel grensoverschrijdend gedrag op universiteiten in vier jaar tijd meer dan verdubbeld

Argos vroeg de universiteiten naar alle binnengekomen meldingen en klachten rondom seksueel grensoverschrijdend gedrag (SGG) en andere vormen van grensoverschrijdend gedrag (GG). Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een vorm van grensoverschrijdend gedrag (ook wel ongewenst gedrag genoemd). In de enqûete werden de categorieën apart onderzocht.

Om er zeker van te zijn dat alle meldingen uniek zijn – de meeste universiteiten hebben namelijk verschillende meldpunten – heeft Argos alleen meldingen die bij vertrouwenspersonen zijn gedaan, meegenomen in de cijfers. Hierbij gaat het om meldingen die door zowel studenten als medewerkers zijn gedaan.

Uit de resultaten blijkt een grote stijging van 113% voor het aantal meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. ‘Het is een ernstig probleem voor universiteiten dat daar op deze schaal seksueel grensoverschrijdend gedrag voorkomt’, zegt regeringscommissaris seksueel geweld Mariëtte Hamer tegen Argos.

Ook het aantal meldingen van ongewenst gedrag steeg: van 1007 meldingen in 2019 naar 1700 meldingen in 2022, een stijging van 69%. ‘Dit is een serieus signaal’, zegt Marijke Naezer. Zij is onderzoeker en expert op het gebied van grensoverschrijdend gedrag. Ze was in 2019 betrokken bij een onderzoek in opdracht van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren en in 2022/2023 bij het onderzoek naar sociale veiligheid in de Tweede Kamer. ‘Seksuele intimidatie, pesterijen en andere vormen van grensoverschrijdend gedrag vernietigen echt de persoonlijke en professionele levens van mensen, van heel getalenteerde wetenschappers’, zegt Naezer. ‘Die vallen uit door dit soort gedrag.’

Niet alleen voor seksueel grensoverschrijdend gedrag geldt een enorme discrepantie tussen het aantal meldingen en het aantal klachten. Dat is ook het geval bij ongewenst gedrag: gemiddeld ligt het totaal aantal klachten van alle universiteiten bij elkaar rond de twintig per jaar. Gerelateerd aan het aantal meldingen is dit minder dan 2%. In absolute cijfers: tegenover 4.652 meldingen in vier jaar tijd staan in totaal 80 klachten.

Hoewel universiteiten allerlei klachtenprocedures en klachtencommissies hebben opgetuigd, raken die het probleem dus nauwelijks. ‘Kennelijk is het een hoge drempel voor mensen die een melding hebben gedaan om een klacht in te dienen’, zegt regeringscommissaris Hamer. ‘Een klacht leidt tot een hele procedure met hoor en wederhoor. Je moet je bekend maken. En slachtoffers zijn ook kwetsbaar. Ze weten vaak niet wat de gevolgen zijn.’

Opvallend is de stijging van het aantal meldingen van ongewenst gedrag bij de Radboud Universiteit in Nijmegen. Daar is het aantal meldingen sinds 2019 verdrievoudigd: van 69 naar 225 meldingen. Afgelopen zaterdag zond Argos het verhaal van Fleur uit, een toen 23-jarige studente die meer dan een jaar door een hoogleraar belaagd werd met een stortvloed aan ongepaste appjes en voorstellen. ‘De Radboud Universiteit worstelt met grensoverschrijdend gedrag’, zegt de vicevoorzitter van het College van Bestuur van de Nijmeegse universiteit tegen Argos. ‘We doen er alles aan om een veilige plaats te zijn voor al onze studenten en medewerkers. Helaas slagen we daar niet altijd in. Het raakt ons elke keer weer als dit een student of medewerker treft.’

Mariëtte Hamer zegt dat het toegenomen aantal meldingen ook kan betekenen dat er juist een meer open cultuur begint te ontstaan om aan de bel te trekken over ongewenst gedrag. Als er weinig meldingen zijn, betekent dit niet dat er weinig aan de hand is. ‘Er is ook wel eens een directeur van een opleiding geweest die tegen mij zegt: bij ons komt dit niet voor. Dan zeg ik altijd: dan moet je heel goed gaan nadenken. Dat kan bijna niet. Het komt overal voor, dus denk niet te snel: “ik krijg geen meldingen, dus er is niets aan de hand.” Misschien is er wel een cultuur waar mensen niet durven te spreken en is er achter de schermen juist veel meer aan de hand.'