Zaterdagnacht is het regime van Assad gevallen. Bij ons in de studio is minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp. ‘Ik hoop op een vreedzame transitie zonder wraakacties,’ zegt minister Veldkamp over de opmars van de rebellengroep die het regmie van Al Assad deed vallen in Syrië: Hayat Tahrir al-Sham (HTS). Hoewel HTS zich de laatste jaren gematigder profileert en diplomatie belooft voor de minderheden in Syrië, blijft hun verleden als voortvloeisel van al Qaeda en al-Nusra zorgen baren. ‘Ik zie dat veel Syriërs bezorgd zijn, ondanks de nieuwe koers van HTS.’

De situatie wordt verder bemoeilijkt door de geopolitieke belangen. Volgens Veldkamp onderhoudt Turkije banden met HTS maar heeft ‘geen belang bij nieuwe chaos in Syrië,’ terwijl Rusland, trouwe bondgenoot van Assad: ‘duidelijk te veel afgeleid is om Assad nog te redden met groot vermogen,’ aldus Veldkamp. Hij wijst op de bredere geopolitieke gevolgen. ‘We zien hoe verschillende wereldtheaters, zoals militairen dat noemen, verbonden zijn. Ook de Russische oorlog speelt hierin een rol.’ Deze geopolitieke verbondenheid geldt volgens Veldkamp ook voor opkomende landen, waarbij hij het belang van sterke relaties tussen Nederland en deze landen benadrukt: ‘Denk aan India en Brazilië.’

Nederland blijft volgens hem een trouwe vriend van Israël, maar de situatie baart hem zorgen. ‘Ik maak me buitengewoon veel zorgen over de catastrofale humanitaire situatie daar en blijf me inzetten voor een staakt-het-vuren in de Gazastrook.’ 

Lees meer:

• Rebellen nemen macht over in Syrië, Assad is gevlucht
• Dictator Assad koos in 2011 voor de harde lijn, om die nooit meer los te laten. Nu is hij gevlucht
• Waarom Rusland, Iran en Turkije zich bemoeien met burgeroorlog in Syrië

‘Alle theaters zijn verbonden. De wereld is als mikado. Je trekt een stokje eruit en een heleboel andere stokjes vallen om,’ aldus oorlogsverslaggever Rudi Vranckx over de geopolitieke situatie na de val van Assad. Als oorlogsverslaggevereeft hij de onderlinge verwevenheid van wereldconflicten van dichtbij gezien. Na jaren van verslaggeving in Syrië wijst Vranckx op de complexiteit van het machtsspel. ‘Assad is de aartsvijand van Israël, maar ook een zwakke, gedroomde vijand. Als hij wegvalt, ontstaat er een bewind van Soennitische rebellen waarvan je niet weet welke richtlijnen of principes zij zullen volgen.’ Het probleem van deze oorlog, zo stelt hij, is het ontbreken van een duidelijk einde. ‘De Christenen, de Koerden en de Palestijnen zijn het kind van de rekening. De volkeren die geen bestaansrecht hebben.’

In zijn boek Mijn kleine oorlog reflecteert hij op zijn 35 jaar in oorlogsverslaggeving. Wat doet al dat geweld met een mens? ‘Elke oorlog is een oude kast in mijn hoofd. Er schuiven dan dingen open die ik langzaam weer dichtduw.’ Om niet te breken of te verharden, staat hij zichzelf toe ‘op basis van een moreel kompas af en toe boos te worden.’ 

‘De oplossing is zo simpel, maar we hebben het zelf zo complex gemaakt,’ zegt straatarts Michelle van Tongerloo over het sociale stelsel en de problemen die daklozen hierdoor ervaren. Als huis- en straatarts zag ze hoe haar spreekkamer voor dak- en thuisloze mensen veranderde in het slagveld van de politieke arena. Tegenwoordig ziet ze, naast ongedocumenteerden, daklozen met psychische klachten en arbeidsmigranten, ook economisch daklozen. Haar patiënten zijn volgens haar ‘de spiegel van de maatschappij’. In haar boek Komt een land bij de dokter beschrijft ze hoe de sociale zekerheid steeds verder is afgebroken: ‘Onze verzorgingsstaat werd een participatiemaatschappij, volkshuisvesting werd woningmarkt en zorg werd een verdienmodel.’ Het besluit van het kabinet om de bed-, bad- en broodregeling te schrappen is volgens haar zorgwekkend: ‘op straat veroorzaken mensen veel meer problemen, wat leidt tot veel meer maatschappelijke kosten.’ Van Tongerloo stelt dat we migranten marginaliseren, wat de samenleving onveiliger maakt en problemen vergroot: ‘de oplossing zit verborgen in echt dichterbij kijken wat iemand nodig heeft’. Verandering, benadrukt ze, komt niet vanuit de politiek maar vanuit burgers: ‘We moeten ons zo organiseren dat we elkaar beter kunnen dragen en opvangen. Alleen zo creëren we een zachtere, toegankelijkere maatschappij waarin het fijner leven is.’ 

Lees meer:

• Faber schrapt financiering 'bed-bad-brood', gemeenten vrezen overlast en onveiligheid
• V&VN: Verontrustend plan kabinet om te stoppen met zorg aan onverzekerden