Half Nederland viel over talkshow Op1 heen omdat ze dinsdagavond live vanuit Ter Apel uitzonden. Vooral de foto met drie asielzoekers die vanachter een hek op de rug van het presentatieduo keken, werd ‘beschamend’ gevonden.

Ik vond het een verfrissend eerlijk beeld. Heel symbolisch voor de manier waarop we al jaren het debat over de hoofden van vluchtelingen voeren.

De verhalen over de oorlogen waar we niks over willen horen op veilige afstand, liefst achter een hek, zodat we het aan tafel vooral over onszelf kunnen hebben. Over onze angsten, of onze goede bedoelingen. Als de talkshows vanuit Hilversum of Amsterdam komen, valt die formule iets minder op.

Ook de honderden vluchtelingen die de afgelopen weken buiten moesten slapen: wel zo eerlijk en solidair met de grenswachten in Griekenland of Italië die we altijd hardvochtig beleid verwijten. De buitenlandse pers spreekt nu schande over ons zoals wij over Moria.

Ter Apel is onze nieuwe Frau Antje.

In de afgelopen uitzending probeerden we de problemen van ver iets dichterbij te brengen door te gaan kijken op het reservaat van de Italiaanse schrijfster Kuki Gallmann in Kenia.

Haar boek Ik droomde van Afrika is in Nederland in de jaren negentig heel goed verkocht. Het lag jaren op het nachtkastje van mijn moeder. De Gallmanns zijn nog altijd goed bevriend met de Oranjes. Prins Bernhard (PB, zoals ze hem noemen) en de kinderen kwamen er regelmatig op bezoek.

De aflevering was uiteindelijk slechts een illustratie van veel grotere verhalen: Kaïn tegen Abel, klimaatverandering, gedwongen landverhuizingen en de erfenis van kolonialisme.

In de week dat we in Kenia filmden, waren er felle protesten van Masai tegen de gedwongen verhuizing van hun geboortegrond in buurland Tanzania. De regering daar heeft vergaande plannen om 150.000 Masai die aan de rand van het beroemde Serengeti Nationale Park wonen te verplaatsen.

De Masai-herders en hun vee in het Ngorongoro-reservaat zouden een obstakel zijn voor de migratie en voortplanting van gnoes. Toen zwaarbewapende parkwachten met politie arriveerden om 1500 vierkante kilometer land vrij te maken, raakten tientallen protesterende Masai gewond.

Op de achtergrond speelt dat de koninklijke familie uit de Verenigde Arabische Emiraten graag komt jagen in het gebied. De Otterlo Business Cooperation organiseert die jachttrips, waarvoor in Ngorongoro een speciale landingsbaan is gebouwd.

De Arabische prinsen volgen in de voetsporen van een lange traditie van koninklijke jagers, zoals Juan Carlos in Botswana. En Prins Charles die in het geheim lobbyde tegen een verbod op de vossenjacht.

De Keniaanse activist Mali Ole Kaunga, die we op onze reis spraken, herinnerde ons eraan dat veel van de Masai in Tanzania terechtkwamen nadat ze uit Kenia waren verjaagd door de verdragen van 1904 en 1911:

‘Het was de grootste landjepik uit de geschiedenis, samen met Canada en Australië. Het zuiden van Laikipia moest worden vrijgemaakt voor witte kolonisten. Maar na de onafhankelijkheid van Kenia (in 1963) werd dat land nooit teruggeven. De regering van Jomo Kenyatta gaf het aan zijn eigen mensen, de Kikuyu. Het andere land werd verdeeld onder bedrijven.’

Dat lijkt allemaal lang geleden. Lijkt inderdaad. Afgelopen week nog klaagde een groep Kenianen de Britse regering aan bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens wegens grootschalige mishandeling, verkrachting en diefstal op theeplantages in het westen van Kenia.

Dat land wordt nog altijd gebruikt door bedrijven als het Nederlandse Unilever en Lipton Ice. Follow the Money schreef in 2021 dit snoeiharde stuk over de betrokkenheid van Unilever en het wegkijken van dit verhaal door de grote baas Paul Polman.

Het land dat Kuki Gallmann in 1972 in het westen van Kenia kocht was tot die tijd eigendom van een ander theebedrijf, de Kenyan Tea Farming and Cattle Ranching.

Gallmann heeft sindsdien veel gedaan voor de omliggende gemeenschappen, met tal van projecten en programma’s. Ook met de herdersgemeenschap die haar tot tweemaal neerschoot, de Pokot, wordt voortdurend onderhandeld.

Volgens de familie Gallmann hebben vredesonderhandelingen in de weken na onze opnamen de situatie op het land gekalmeerd. Ook is de gezondsheidsituatie van Kuki Gallmann sindsdien verbeterd.

• De documentaire Thank You for The Rain volgt het leven van Kisilu Masya, Keniaanse boer en klimaatactivist. In de film wordt weergeven hoe klimaatverandering en extreme weersomstandigheden het leven van Masya, zijn familie en de gemeenschap beïnvloed. Bekijk de trailer. 
• In de hele Hoorn van Afrika is er sprake van extreme droogte, waaronder ook in Somalië. De Nederlandse journalist Joost Bastmeijer maakte een (foto)reportage over het effect van de droogte op kinderen voor The New York Times for Kids. Hij volgt Abdulkadir (8) en Amina (10). Zij leven, samen met 30.000 anderen, in een kamp voor binnenlandse vluchtelingen. Bekijk zijn werk hier.
• Deze week is er veel aandacht voor de vluchtelingenproblematiek en opvangcrisis in ons land. Bij Bureau Buitenland  het verhaal achter de cijfers van Turkse vluchtelingen. Zij vormen na de Syriërs de grootste groep die hier asiel aanvragen. NOS-journalist en Turkije-specialist Gulsah Ercetin en asielrechtadvocaat Wil Eikelboom over de reden waarom veel Turken hun land ontvluchten.
• Van 17 september tot 4 december is de KlimaatExpo ’22, de eerste landelijke tentoonstelling waarbij verschillende kunstenaars hun visie op klimaatverandering uiten. Bij de expositie is er een mengeling van verschillende kunstvormen te zien zoals schilderijen, buitenkunst, video’s en 3D prints. 

Op dinsdag 6 september om 20.00 uur vindt de eerste Frontlinie-bijeenkomst plaats in de Tolhuistuin in Amsterdam. Daar kun je met ons en met elkaar in gesprek over de groeiende militarisering van ons (luxe) leven. We hebben nog plek, dus meld je aan via frontlinie@vpro.nl.