Frontlinie #57 - Een tekort aan menselijke verhalen

Mijn ogen volgden de postbode. 

Met een handkar vol brieven haastte hij zich van voordeur naar voordeur. We waren in Bristol, aan de Engelse westkust. Zonder dat de postbode er acht op sloeg, draaide achter zijn rug een jongetje achtjes met zijn step.

Ik had die jongen leren kennen. Hij heet Mohamed El-Haj.

Die ochtend vertelde Mohamed hoe hij begin april met zijn moeder en twee zusjes terechtkwam in de gevechten tussen twee machtsbeluste generaals in de Soedanese hoofdstad Khartoem. Mohamed en het gezin waren op familiebezoek in Khartoem. Hij kende de namen van die generaals niet.

Hij herinnerde zich wel het geluid van overvliegende kogels toen hij achterin de pickup lag. 

Hij deed voor hoe hij zijn handen op zijn oren legde om het oorverdovende kabaal te verdrijven. Zijn moeder zat voorin, samen met zijn oom die aan het stuur zat. Hij, zijn twee zusjes, zijn moeder en zijn oom wisten te ontsnappen, voorbij de linies, over de gevaarlijke weg van de hoofdstad naar Port Soedan, waar een evacuatievlucht van het Britse leger hen in veiligheid bracht. Met dank aan hun Britse paspoort.

Daar in Port Soedan had Mohamed zijn oom moeten achterlaten, omdat zijn paspoort op de Nederlandse ambassade lag. Zijn oom was waterbouwkundige en was uitgenodigd in Delft voor promotieonderzoek. Voor de visumaanvraag had hij zijn paspoort moeten achterlaten op de Nederlandse ambassade, die na het uitbreken van de gevechten was gesloten. Al het personeel was in veiligheid gebracht.

In dat paspoort zat een visum voor Turkije, voor Saoedi-Arabië en voor Egypte, buurlanden waar Mohameds oom heen zou kunnen vluchten. Maar zonder paspoort kon zijn oom de grens niet over. ‘Mijn oom is een goede man. Hij heeft echt alles gedaan om ons te redden’, vertelde Mohamed. 

Elke nacht komt die vlucht uit Soedan weer terug, als een nare droom. Ik zag zijn gedachten afdwalen terwijl hij achtjes draaide met zijn step.

Ik keek naar de postbode en vroeg me af of hij Mohamed zou aanspreken als hij zijn nachtmerries kende. De brievenbus klepperde en hij liep door.

Die middag eindigde met het nieuws over een kinderloze premier voor wie ‘gezinshereniging’ zo’n gruwel is dat hij bereid was zijn eigen regering op te blazen. 

‘Gezinshereniging’ is zo’n woord dat je hoort uit de mond van verslaggevers, die verzuimen om het jargon te versimpelen tot moeders die graag bij hun kinderen willen zijn, vaders bij hun echtgenoten.

Analisten noemden de zelf georkestreerde val van het kabinet cynische politiek, in de huisstijl van Rutte. 

Ik geloof dat de kern van het probleem ligt bij ons, de reporters, de verhalenvertellers. Deze kabinetscrisis is een begripscrisis. Het gevolg van ontmenselijkt taalgebruik als ‘asielcrisis’, ‘migratiestromen’, woorden die  vluchtende mensen reduceren tot problemen. Een tekort aan menselijke verhalen, a deficit of stories.

Het is opvallend hoe angstvallig de link wordt vermeden tussen deze kabinetscrisis en de slachtoffers van de oorlog in Oekraïne. Rutte, die bij een persconferentie wordt gevraagd waarom hij Oekraïense kinderen geen ouders gunt. 

Stel je voor.

De oorlog in Oekraïne is een goed verteld verhaal, redacties overschreden ruimschoots hun begroting om de gevolgen van de Russische wreedheid van dag tot dag te verslaan. Boetsja, Bahmut, Marioepol, waren voor de oorlog net zo onbekend als Omdurman, Shendi en andere steden in Soedan die nu in puin liggen.

Zonder die verhalen blijven de voordeuren dicht, waarachter Mohammed iedere nacht gaat slapen. Daarom moeten we ze blijven vertellen.

Er zijn twee interessante ontwikkelingen van eerdere Frontlinie-verhalen.

De huurlingen van Wagner, eerder te zien in onze uitzending ‘Russen in Afrika’, gaan de Centraal Afrikaanse Republiek (CAR) verlaten. De ruzie tussen Poetin en Wagner-baas Yevgeni Prigozhin heeft ook consequenties voor het contract dat ze met de regering van CAR hebben, meldt Sky News.

En ons verhaal over het omstreden werk op de Filipijnen van baggerbedrijf Boskalis in ‘Baggerbaai’ heeft ook nog een staartje gekregen. Voor de winnaar van de Grote Poëzieprijs, gesponsord door Boskalis, waren de documentaire en de publicatie in NRC en het verdere onderzoek van Bothends aanleiding om het prijzengeld weg te geven.

Winnaar Marwin Vos schenkt het geld aan de actiegroep Kalikasan PNE, die zich verzet tegen de aanleg van het vliegveld in de baai van Manilla. Ook een jurylid van de Grote Poëzieprijs heeft zich hierna uitgesproken en een deel van zijn honorarium aan de actiegroep geschonken.

• Recent weigerde, in tegenstelling tot onze koning, de Britse premier Rishi Sunak nog officieel excuses te maken in het parlement voor de Britse betrokkenheid in de slavenhandel. Toch zwelt de roep om dit te doen aan, en wel uit opvallende hoek. Een groep Britse erfgenamen, wiens voorouders betrokken waren bij de slavenhandel, vragen King Charles de stap te zetten. Een van hen is David Lascelles. Correspondent Anne Saenen van Bureau Buitenland zocht hem op.
• In zijn boek ‘The Third Wave’ beargumenteert de Amerikaanse politicoloog Samuel Huntington dat verdeeldheid onder de heersende elites het begin van het einde is voor autoritaire regimes. Hoe zit dat in Rusland na de gebeurtenissen van vorige week? Fareed Zakira, journalist van The Washington Post, schrijft dat het mogelijke verlies van de oorlog in Oekraïne niet Ruslands grootste probleem is; dat is eerder het verlies van de 21ste eeuw. 
• Een zomerleestip: The Guardian heeft een mooi interview met de Keniaanse schrijver Ngũgĩ wa Thiong’o. Hij blikt terug op een leven en oeuvre dat samenviel met veel van de grootste gebeurtenissen van de afgelopen 100 jaar.

Dit is de laatste nieuwsbrief voor de zomer, we zijn eind augustus weer terug met de nieuwsbrief en in september met een nieuwe uitzending. 

Tot de volgende,
Bram Vermeulen