Aan grote woorden geen gebrek. ‘Omdat ze de vrijheid waren, zijn ze vermoord’. Onze manier van leven. Wat is dat? Zijn dat de terrassen, de uitgaanscentra, de rosse buurten, de parenclubs, de coffeeshops, de homosauna’s? Schuilt ze nog altijd in de Verlichtingsidealen van Beethoven? Het ingewikkelde is dat er in Europa natuurlijk helemaal geen overeenstemming bestaat over de vraag wat dat is, ‘onze manier van leven’. ‘Onze manier van leven is leeg’, schreef Evangelos Areteos, een Griekse journalist die vanuit Brussel werkt, niet lang na de aanslagen in Parijs. ‘We zitten gevangen in onze ‘decadentie’, in een cultuur van ‘hevig egocentrisme en onmiddellijke beloning’. Precies aan dat besef geeft ook de Franse schrijver Michel Houellebecq op geheel eigen wijze invulling. Wie wil ziet in zijn oeuvre een aanklacht tegen de leegte van de westerse samenleving. In zijn roman Soumission onderwerpt die samenleving zich met relatief gemak aan de islam, blij dat zij eindelijk weer een meester heeft. Hoe ziet dat eruit? Vrouwen krijgen een ondergeschikte rol, zij worden niet langer geacht te werken en de minirok wordt verboden. De werkloosheid daalt, de criminaliteit neemt af en de orde in het land wordt hersteld.
Het toeval wilde dat Soumission precies op de dag gepubliceerd werd waarop de aanslag op Charlie Hebdo plaatshad. Houellebecq stond zelfs in geanimeerde versie op de voorpagina van de editie van die week, compleet met een islamitische feestmuts op z’n hoofd en de eeuwige peuk tussen de vingers. Omdat hij in een eerder interview de islam had weggezet als achterlijk vond de Franse premier het die week van belang om te benadrukken dat Frankrijk niet Houellebecq is. Voor Houellebecq, zonder enige twijfel een van de grootste Europese schrijvers van deze tijd, zijn de Verlichtingsidealen allesbehalve kroonjuwelen. Sterker, achter de filosofie van de Verlichting kunnen we wat hem betreft een groot kruis zetten. De Verlichting staat bij Houellebecq gelijk aan rationalisme en hedonisme. Overgave (soumission) aan de islam zou vanuit die optiek misschien niet eens zo’n gek idee zijn, dat is het sentiment waarmee hij speelt.
In de roman is in 2020 de Moslimbroederschap de grootste partij geworden omdat zij het gematigde alternatief is voor het Front National. Lang niet gek, die orde van de sharia, zou de lezer kunnen denken, en bovendien: tel je zegeningen als polygamie legaal is. ‘We moesten ons bij de feiten neerleggen’, merkt de tot de islam bekeerde rector van de Parijse universiteit op in de roman, ‘nu West-Europa zo’n weerzinwekkende graad van ontbinding had bereikt, was het niet meer in staat zichzelf te redden – net zomin als het antieke Rome dat was geweest in de vijfde eeuw van onze jaartelling’.