VPRO Tegenlicht

Virus van morgen

In een geglobaliseerde wereld is niemand onvindbaar voor het volgende virus. In VPRO Tegenlicht een gesprek met viroloog Ron Fouchier. Hoe ziet het virus van morgen eruit, en hoe kunnen we ons daarop voorbereiden?

Makers

Hoe ziet het virus van morgen eruit? En hoe kunnen we ons daarop voorbereiden? In een geglobaliseerde wereld zijn we kwetsbaar en is niemand onvindbaar voor het volgende virus. Voor veel artsen en wetenschappers komt de coronacrisis niet als een verrassing.

In VPRO Tegenlicht een gesprek met virusjager Ron Fouchier, viroloog aan het Erasmus MC en een internationale sleutelfiguur in de virologie. Wat staat ons in de toekomst te wachten aan nieuwe virussen? Hoe kwetsbaar zijn we? Virussen ontwikkelen zich snel en slim. Kunnen mensen ook slimmer worden en zich wapenen?

 

VPRO Tegenlicht: Virus van morgen
22 maart 2020, 22.14 uur NPO2

over de uitzending

'er is een permanente wapenwedloop met nieuwe virussen aan de gang'

We hadden het kunnen weten, dat er een pandemie zou komen. Het is niet de eerste en zeker niet de laatste keer. En toch waren we er niet echt klaar voor.

Ron Fouchier zou je een virusjager mogen noemen. Zijn wetenschappelijke carrière bestaat uit onderzoek naar virussen. Hij is hoogleraar moleculaire virologie en plaatsvervangend hoofd van de Afdeling Viroscience van het Erasmus MC. Het Rotterdamse laboratorium staat hoog aangeschreven en wordt bij nieuwe virusuitbraken zoals Sars, Mers, Ebola, Zika en Corona steevast gevraagd om advies en hulp bij onderzoek. En dat zal nog vaak gebeuren want deze crisis staat niet op zich.

De evolutie van virussen

Fouchier is een internationale autoriteit op het gebied van griepvirussen. Hij probeert niet alleen de (ziekmakende) werking van verschillende virussen te duiden, maar wil ook de evolutie van virussen kunnen voorspellen en een universeel griepvaccin maken.

Een vaccin tegen corona is in de maak. Ligt daar de hoop voor de toekomst? Of is daar meer voor nodig? Virussen veroorzaken rampspoed maar ze kunnen ook onze vriend zijn. Daarom wil Fouchier ook ‘uitgeklede’ virussen produceren om ziektes zoals alvleesklierkanker of hersentumoren te genezen met nieuwe virustherapieën.

Geheim virus

Al in 2011 hebben Fouchier en zijn team in het kader van hun onderzoek een nieuw virus gemaakt, dat een pandemie zou kunnen veroorzaken. Die ontdekking werd internationaal bekend, maar de resultaten mochten niet openbaar gemaakt worden. Men vreesde dat de kennis misbruikt zou kunnen worden voor biologische oorlogsvoering. Zelf dacht Fouchier met zijn ontdekking juist een bijdrage aan de volksgezondheid te hebben geleverd.

De virussen van morgen

Hoe gaan virussen in de toekomst evolueren en hoe kunnen wij ons daartegen wapenen? Is onze kwetsbaarheid een feit en moeten we een leven met meer risico’s aanvaarden? Of gaan we meer in onderzoek investeren, die kennis gebruiken voor de lange termijn en echt anders leven?

Regie: Rob van Hattum
Eindredactie: Doke Romeijn en Bregtje van der Haak
over de sprekers
deze virologen onderzoeken het virus van morgen

Ron Fouchier

viroloog, hoogleraar Erasmus Universiteit

Viroloog Ron Fouchier is vooral bekend vanwege zijn onderzoek naar luchtwegvirussen. Hij is hoofd van het virologielab aan het Erasmus MC in Rotterdam, waar hij ook werkt als hoogleraar moleculaire virologie. Met zijn team ontdekte hij het MERS-coronavirus, niet te verwarren met het nieuwe coronavirus, en het metapneumovirus. Ook leverde hij een belangrijke bijdrage aan het onderzoek naar het vogelgriepvirus.

Al in 2011 maakten Fouchier en zijn team in het kader van onderzoek een nieuw virus, dat een pandemie zou kunnen veroorzaken. Die ontdekking werd internationaal bekend, maar de resultaten mochten uit angst voor biologische oorlogsvoering niet openbaar gemaakt worden. Zelf dacht Fouchier met zijn ontdekking juist een bijdrage aan de volksgezondheid te hebben geleverd.

'we hebben te maken met een wapenwedloop van nieuwe virussen'

Marion Koopmans

viroloog, hoogleraar Erasmus Universiteit

Als hoogleraar virologie aan het Erasmus MC in Rotterdam heeft Marion Koopmans bijgedragen aan de bestrijding van uitbraken van ebola, het zikavirus en coronavirussen. Ze is een wereldleider binnen het onderzoek naar virusverspreiding en richt zich hierin vooral op de ontdekking van transmissiewijzen van virussen tussen dieren en mensen.

Als voormalig hoofd van het virologielab van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu was ze verantwoordelijk voor nieuwe opkomende ziektes en de coördinatie van ziekteuitbraken als SARS, de vogelgriep en MERS. Voortbouwend op die ervaringen ontwikkelde ze in het Erasmus MC in Rotterdam een academische onderzoeksagenda over de bestrijding van opkomende ziekten.

Haar doel is om inzichten te verschaffen die kunnen worden vertaald in concrete interventies op het gebied van de volksgezondheid. Ook speelt ze als adviseur bij de World Health Organisation (WHO) een belangrijke rol in de bestrijding van infectieziekten.

leesvoer

'als de leraar en de verpleger stoppen, zitten we écht in de shit'

onze zorgverleners verdienen beter

Het wordt nu maar al te duidelijk welke beroepen cruciaal zijn. Waarom behandelen we ze dan niet als cruciaal? Historicus Rutger Bregman: 'Als de leraar en de verpleger stoppen, zitten we écht in de shit.' Kijk nu zijn hele betoog.

Op jezelf aangewezen

Voor iedereen is het een heel gek gegeven: van de ene op de andere dag zit je voornamelijk binnen en zijn je sociale contacten – als het goed is – tot een minimum beperkt. 

In pre-pandemische tijden deden we waar we zin in hadden. Het hyperindividualisme in landen als de onze vierde hoogtij. Een steeds groter percentage van de Nederlandse bevolking leeft ‘solo’ en die is ook nu op zichzelf aangewezen. 

Waarom zijn virussen dodelijk?

Virussen zijn met afstand de grootste moordenaars in de geschiedenis van de mensheid. Toch zijn we altijd slecht voorbereid geweest op deze vijand. Hoe kan het dat juist zoiets kleins en ogenschijnlijk onbenulligs leidt tot de dood van zovelen? Gek genoeg is de dood van een mens vanuit het perspectief van een virus slechts bijzaak. Sterker nog: als een mens sterft, dan gaat het virus in die mens, zijn 'host', ook dood. Waarom gebeurt het dan toch?

Tips in crisistijden

De wereld zoals wij hem kennen, is in slechts een paar weken tijd radicaal veranderd. Door deze crisis zijn we genoodzaakt ons dagelijkse leven compleet anders vorm te geven. Combineer deze ingrijpende veranderingen met een constante stroom van slecht nieuws en het is niet gek dat mensen in deze periode meer angst, stress en somberheid ervaren dan normaal.

Psycholoog Gijs Coppens legt uit waar die gevoelens vandaan komen én komt met tips om juist nu het hoofd koel te houden.

Het lab van Ab

meer over globalisering