Van personeel naar persoon

Niet langer het CV met werkervaring, maar persoonlijkheid en houding bepalen hoe werkzoekenden zich kunnen onderscheiden op de steeds onzeker wordende arbeidsmarkt. Die onzekere markt betekent niet alleen een verandering voor werkzoekenden, maar ook voor de adviseurs die hen begeleiden. Hoe spelen een beroepskeuze-test maker van Qompas, een zelfstandige loopbaancoach, een loopbaanadviseur aan de UvA en de directeur van Banenbeurs NL in op een veranderende banenmarkt?

Het gebrek aan vacatures sinds de crisis van 2008 en het verdwijnen van "de vaste baan" betekenen meer onzekerheid. Dat lijken de meeste mensen rationeel wel te kunnen begrijpen. Qua gevoel iets minder. De loopbaancoaches en adviseurs van nu richten zich op het omgaan met ongemak en kansen uit onverwachte hoek.

Onderscheiden en profileren wordt steeds belangrijker. Volgens Tessa Faber, zelfstandig loopbaancoach en oprichter van 'Making Sense', wordt het Curriculum Vitea (CV) als bewijs van ervaring en een opsomming van eerdere activiteiten steeds minder relevant. Het CV gaat steeds meer op een verkoopbrochure lijken die de specifieke kwaliteiten van de sollicitant benadrukt en concrete voorbeelden geeft van behaalde resultaten: "oplossingsgericht" wordt "bij bedrijf A heb ik voor probleem X oplossing Y bedacht." 

Jetske Bijdendijk, sinds vijftien jaar loopbaanadviseur bij de Universiteit van Amsterdam (UvA), onderstreept dat jezelf profileren een steeds belangrijkere skill is. Studenten, die uit eigen initiatief bij haar kantoor aankloppen, vragen hoe zij zich kunnen onderscheiden. Succesvol solliciteren anno 2015 is het onderscheid maken. "En dat wordt steeds moeilijker. CV's lijken steeds meer op elkaar. Niet alleen omdat het aanbod van banen kleiner is dan de vraag, maar ook omdat studenten sneller door een studie heen gaan, zonder onderscheidende nevenactiviteiten." 

Waar kun je je dan nog op onderscheiden? Volgens Bijdendijk en Faber zullen persoonlijkheid en houding het verschil gaan maken. 
 

"De secretaresse verdwijnt," vertelt Tessa Faber "mensen hebben soms jaren bij één bedrijf secretarieel werk gedaan, en moeten nu opeens iets anders vinden. Zo'n vaste baan van 40 uur per week bij een enkel bedrijf vind je niet meer." Samen met hen probeert Tessa Faber hun sterke kanten op papier te zetten. Wat kunnen ze? Hoe kunnen ze die vaardigheden op een nieuwe manier inzetten? "Die mensen kun je wijzen op iets als virtual assistance. Dat is het soort werk dat ze al deden, maar dan online en voor meerdere bedrijven. Zo kunnen ze een eigen bedrijf beginnen." 

Niet alleen de mensen die hun baan kwijtraken beginnen voor zichzelf. Jetske Bijdendijk ziet dat steeds meer jongeren hun eigen ideeën op de markt brengen. "Ook voor wie weinig of geen ervaring heeft wordt voor jezelf beginnen steeds normaler. Jongeren slaan ook vaak de handen ineen, en zoeken samen praktische oplossingen voor het vinden of creëren van werk."

Naast kennis, zijn zelfvertrouwen en communicatievaardigheden essentieel. Werkzoekenden die weten wat ze kunnen zijn zelfbewuste mensen die hun kans grijpen als ze een passende nichemarkt ontdekken.
 

Welke verschillen zijn nu concreet te merken door de krappe banenmarkt? Jetske Bijdendijk merkt vooral dat studenten andere vragen stellen. "Het aanbod in de jaren '90 en '00 was groot, vooral op juridisch, economisch en bedrijfskundig gebied. Toen was het een kwestie van arbeidsvoorwaarden vergelijken en kiezen. Nu is het belangrijk om mogelijkheden te zien waar je eerder nog niet aan had gedacht."

De automatisering zorgt ervoor dat banen verdwijnen en de effecten van de economische crisis blijven aan. Na 2008 moesten werkzoekenden creatiever en agressiever gaan solliciteren. Dat er steeds meer ZZP'ers komen, ligt niet alleen aan ondernemingslust maar ook aan een gebrek van vacatures en vaste contracten. 

Dino Sinanovic, directeur van Banenbeurs NL, biedt meer ruimte aan sollicitatie-strategieën. "Eerst lieten we vooral bedrijven toe met harde, concrete vacatures. Om werkzoekenden zoveel mogelijk te helpen, betrekken we nu ook zaken die te maken hebben met de zoektocht naar werk bij de beurs. Werkzoekenden kunnen profielfoto's laten maken, workshops volgen en langs de CV-dokter."

"Je moet toch echt eerst ervaring hebben opgedaan." Niet alle loopbaanadviseurs geloven in de verschuiving naar een zelf bij elkaar gepuzzelde carrière. Boris Eustatia is kritisch over micro-carrières en gelooft sterk in de meerwaarde van loondienst, voordat je iets voor jezelf gaat beginnen. Eustatia is mede-oprichter van het netwerk Qompas en werkt zelf mee aan de inhoud van de studie- en beroepskeuzetesten. Hij ziet dat studenten steeds meer kiezen voor de richtingen met het beste arbeidsperspectief. In het geval van hoger opgeleiden zijn dit vooral de technische beroepen.  

Het gebrek aan vaste contracten brengt veel onzekerheid met zich mee, maar biedt ook nieuwe mogelijkheden. Een vaste baan is niet meer vanzelfsprekend en mensen worden gedwongen na te denken over hoe ze zich kunnen profileren op de krappe arbeidsmarkt.  Adviseurs krijgen door deze ontwikkelingen nieuwe vragen voorgeschoteld. De vragen gaan meer om de waarden van de werkzoekende dan om de arbeidsvoorwaarden. De rol van adviseurs is om mensen te helpen met het vinden van hun kwaliteiten en interesses. Ze helpen sollicitanten na te denken over wat ze kunnen, en wat ze daarmee willen doen.