De Europese identiteit

De eurocrisis, massa-immigratie, fascisme, sociale ongelijkheid, technocratie: denkend aan Europa zou je best wel eens somber kunnen worden. Zo niet Lucas De Man. De 34-jarige theatermaker besloot een zoektocht te maken naar een Europa dat van 'ons' is, de samenleving.

Door de sterke focus op economie wordt volgens De Man vaak vergeten dat voor een sterk Europa culturele verbondenheid nodig is. In dertig dagen reisde hij daarom door zeventien steden in acht landen. Hij ontmoette kunstenaars, historici en visionairen op zoek naar inspirerende voorbeelden uit het verleden én heden.

Eén van de eerste stops die De Man maakt is in Leuven. Daar ontmoet De Man cultuurfilosoof Lieven de Cauter, die De Man alles vertelt over Thomas More, de 16e-eeuwse schrijver van het boek Utopia.

Cauter denkt dat More's analyse van de samenleving nog steeds geldig is. In Utopia protesteert More tegen wat hij enclosure noemt: het omheinen, ofwel privatiseren, van wat aan de samenleving als geheel behoort. Steeds meer land, water en lucht wordt afgenomen van de burger.

In Italië ontmoet De Man, Giorgo de Finis. In een oude salamifabriek is hij curator van een kunsthal, waar tevens tweehonderd vluchtelingen wonen. Topkunstenaars uit het hele land doneerden hun creaties aan Metropoliz, zoals het project heet. Overal waar je kijkt in de fabriek hangt of staat kunst. Het duurste kunstwerk is twee miljoen euro waard.

De strategie achter Metropoliz is om met kunst burgers naar binnen te lokken. Eenmaal binnen ontmoeten zij vluchtelingen, waar ze normaal gesproken niet zo snel mee in aanraking komen. Zo moet kunst mensen met elkaar verbinden.

In Spanje zoekt De Man het Mmmm Art Collective op. Dit Spaanse kunstcollectief uit Madrid maakt sinds 1998 kunst in de publieke ruimte. Eén van hun projecten heet Divided Street. Een doorzichtig doek splijt een straat in tweeën. Mensen kunnen elkaar nog wel zien, oogcontact maken, maar niet meer doorlopen. Daarvoor moeten alternatieve routes worden gezocht.

In Griekenland schijnt De Man een licht op Paris Legakis, een kunstenaar gespecialiseerd in kunst voor de publieke ruimte. Participatie staat centraal bij Legakis en al zijn kunstuitingen worden maar één keer uitgevoerd. Zo organiseerde hij in Thessaloniki een voetbalwedstrijd tussen advocaten en immigranten waarbij allen hetzelfde witte tenue droegen. Onderwijl speelde een zigeurband live muziek en om de tien minuten nam een toeschouwer de rol van scheidsrechter over.
 

Waar beter te zoeken naar optimistische Europese verbondenheid dan bij de cynische politicus Machiavelli. Machiavelli is dood, dus zoekt De Man een ver familielid van hem op: graaf Niccolò Capponi.

Capponi heeft niet bepaald een hoge hoed op van Machiavelli. Zijn oordeel is ontnuchterend: "Hij was een politieke mislukkeling. Zijn lijst fouten is eindeloos", zegt hij in De Correspondent. "Machiavelli's politieke denken bestond uit niet meer dan de beschrijving van de realiteit van Italië van toen. Als hij aan de overkant van de straat in de kroeg kaart had gespeeld, was hij zijn geld verloren." 

Het cynisme van Capponi is volgens Vanheste, die met met De Man meereist, tekenend voor de staat van Italië. Toch zijn er volgens hem ook hoopvolle initiatieven in Italië. Zo bezette een groep jonge theatermakers een theater dat geprivatiseerd werd. "Het model van de bezetting was gebaseerd op de commons", vertelt Bonanni, één van de theatermakers, in De Correspondent. "Dat betekent een groep mensen die samen een plek beheren, zonder privébezit." Het blijkt in terugkerend thema tijdens de reis van De Man. Jonge optimisten die strijden tegen de toe-eigening van publieke gronden.
 

De reis van De Man valt uiteen in meerdere kunstvormen. Momenteel tourt hij opnieuw door Europa om over zijn ervaring te vertellen in een 'lecture performance'. Ook wordt er gewerkt aan een documentaire 'In Search of Europe' en in Den Bosch volgt het stadsproject 'WOLK'.