‘Wij zijn technologische wezens,’ zegt moderator en The mind-regisseur Rob van Hattum tijdens het openingswoord. En dat is te zien op de technologiemarkt. In de hal van de Fontys Hogeschool zit jong en oud met een virtual reality- of augmented reality-bril druk om zich heen te zwaaien en in het niets te grijpen. Een grappig gezicht voor de toeschouwer, maar als eenmaal de bril op is, gaat er een nieuwe wereld open. Degenen die er geen genoeg van krijgen, kunnen thuis verder spelen met de VPRO Cardboard VR-bril. Daarmee kun je bijvoorbeeld het ruimteschip van Missie Aarde via je mobiel bekijken. Volgens Ton van Gool, eindredacteur van VPRO Medialab, moet ook de VPRO nieuwe platformen blijven zoeken om verhalen te vertellen.

Zodra iedereen uitgespeeld is, wordt er een fragment van de achtste aflevering van The mind of the universe vertoond. Nadat virtual realitypionier Carolina Cruz-Neira in het filmpje is geïntroduceerd, geeft ze in levenden lijve – helemaal overgevlogen uit Amerika – een korte presentatie over haar onderzoek naar VR- en AR-reality: ‘Ik wilde er achter komen hoe virtual reality de mens kan helpen.’ Daarin ziet ze geen fysieke regels of limieten. Zo kan virtual reality bijvoorbeeld ingezet worden om brandveiligheid te testen of anatomielessen te geven.

Dan blijft nog de vraag over: in hoeverre kunnen machines ethische beslissingen maken als ze geen gevoel hebben?  Kunnen we zelfrijdende auto’s laten bepalen wie er in een verkeersongeluk overlijdt? Jonkers: ‘Het is belangrijk om alle elementen te combineren in een besluitvorming. Ook machines kunnen onderliggende zorgen in hun berekeningen meenemen.’ Toch blijven veel morele beslissingen heel lastig, met of zonder machine.

En kunnen machines echt de realiteit nabootsen? Beeld en geluid lijkt al levensecht door een VR-bril, maar realistische aanrakingen en geur zijn nog ver te zoeken. Daardoor blijven mensen zich meestal bewust van het feit dat virtual reality niet echt is. Cruz-Neira: ‘Als ik een VR-bril op heb, weet ik dat de virtuele handen niet van mij zijn.’

Daar heeft haar zoontje minder last van. Als kind van twee ouders werkzaam in de VR-wereld kon hij al met een VR-bril omgaan voordat hij kon lezen. Daarbij ziet hij zijn fictieve handen als een verlengstuk van zichzelf. 'Hij kan zijn gedachtes uiten in een virtuele wereld.'

Misschien heeft het dus een paar generaties nodig, maar mens en machine zullen langzaam maar zeker meer versmelten.