the mind of the universe: the student's cut

Toen we de afspraak voor dit gesprek maakten, zei u dat de ‘educational producers’ misschien ook aanwezig zouden zijn. Wat zijn dat?
Tim de Mey: ‘Onderwijskundigen die betrokken zijn bij het ontwikkelen van dit open leertraject, oftewel deze MOOC. Dat is de afkorting van Massive Open Online Course; een manier om onderwijsinhoud te structuren en wereldkundig te maken. Het is een onderdeel van Coursera, een Amerikaans bedrijf dat sinds een aantal jaar mondiaal opleidingen aanbiedt.’

Alles speelt zich dus in het Engels af?
‘De bedoeling is dat het breed toegankelijk is, dus ja, dan biedt het Engels de grootste mogelijkheden. Bovendien zijn alle interviews in The Mind of the Universe dat ook, dus het is ook wel logisch.’

Achterliggende gedachte van dit initiatief is om meer te doen met de vraagstukken uit de tiendelige serie die vorig jaar op tv te zien was en sindsdien terug te kijken is via internet. Hoe kwam u, docent Theoretische Filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, erbij terecht?
‘Via een eerdere universitaire cursus die ik online gaf, The Politics of Skepticism, waaraan sinds april vorig jaar zo’n duizend actieve learners hebben deelgenomen, kwam men bij mij. Een van de betrokkenen bij dat project zit ook achter dit VPRO-initiatief. Ik ben wetenschapsfilosoof en dus interdisciplinair bezig; iets wat goed past bij de opzet van The Mind of the Universe, waarin de diversiteit van domeinen enorm is. Van sociale wetenschappen gaat het naar theoretische fysici en andere dimensies, en niemand valt wat diepgang betreft uit de toon. Wat ik minder vond, was de manier waarop de interviews gegroepeerd waren: de denker, de zoeker, enzovoort. Ik begrijp dat je zoiets nodig hebt, maar ik zag geen duidelijk verband tussen de sprekers. Het leuke en interessante van dit open leertraject is dat je nu je eigen structuur kunt aanbrengen in het ruwe opnamemateriaal.’

Elk nadeel heeft z’n voordeel?
‘Precies dat citaat van Johan Cruijff gebruik ik in een van de filmpjes die zijn opgenomen om studenten door het traject te begeleiden. In een minuut of zes, zeven worden daarin per week de vier leidraden en opdrachten geïntroduceerd, aan de hand van de thema’s “What’s on your mind”, “Open your mind”, “Connect your mind” en “Make up your mind”. Ik benadruk bijvoorbeeld de rol en het belang van creativiteit en verbeelding bij wetenschappelijke ontdekkingen, en hoe het onderweg tijdens onderzoek fout kan lopen en hoe je je daartegen kunt wapenen.’

Foutlopen?
‘Dat is eigenlijk een groot woord, het gaat om het gevaar van een tunnelvisie; het vasthouden aan één mogelijke interpretatie en daardoor alternatieven over het hoofd zien. De meest efficiënte methode om dat te voorkomen, is door altijd ook met andere scenario’s en verklaringen bezig te zijn. En disciplines. Dat houdt het denken scherp.’ 

Wie zijn in dit The Mind of the Universe-kader straks uw studenten? Iedereen die zich hiervoor inschrijft, ongeacht leeftijd, vooropleiding, wat dan ook?
‘Dat klopt, het worden virtuele, internationale klassen die via fora communiceren en waar je je heel eenvoudig voor kunt aanmelden. Wel heb ik bij het samenstellen in m’n hoofd rekening gehouden met leerlingen van 5 en 6 vwo.’

Die moeten voor hun eindexamen ook al uw boek Het voordeel van de twijfel lezen.
‘Dezelfde doelgroep inderdaad, maar voor mij zijn mijn werkzaamheden op deze twee terreinen gescheiden werelden.’    

Aan de Universiteit Leiden buigen deelnemers aan deze ‘challenges’ zich onder leiding van Rob Zwijnenberg, professor of Art and Science Interactions, over kwesties rondom genetische privacy. Johannetta Gordijn, Elearning Developer aan de Technische Universiteit Delft, begeleidt het onderzoek naar hoe robots gebouwd kunnen worden op een manier die onze normen en waarden reflecteert. Bij u gaat het om het definiëren van een eigen probleemstelling.
‘Ja, de andere twee stellen heel specifieke vragen, wij verkennen in de breedte, dat gaat trager en werkt eerder openend dan afrondend. De bedoeling is dat het bestuderen van de verschillende onderdelen van The Mind of the Universe per deelnemer leidt tot het leren van het stellen van de goede vragen. Met uiteindelijk een gerichte onderzoeksvraag aan een van de wetenschappers uit de serie tot gevolg. Wat die er vervolgens mee doen, is aan hen.’

Heeft deze manier van onderwijs volgens u de toekomst?
‘Zeker, ik ben bezig om al mijn cursussen om te zetten in online versies. Studenten kunnen de stof dan thuis voorbereiden waarna ze tijdens contacturen op de campus onderlegd in discussie gaan of oefeningen maken. Dat is pedagogisch veel effectiever dan klassieke hoorcolleges.’