Argos
Theatre Missile Defense – het kleine broertje van NMD
Inleidende teksten:
AANKONDIGING ARGOS 11 mei 2001
Kent u de strips van Asterix en Obelix? Daarin wordt de aanvoerder van de Galliërs, Assurancetourix, regelmatig door het dorp gedragen op zijn schild. Soms worden de dragers door iets afgeleid en dan valt Assurancetourix jammerlijk op de grond. En zonder schild verliest hij ineens al zijn waardigheid. Het is misschien een wat vreemde associatie maar daar moest ik aan denken toen president Bush vorige week zijn ruimteschild presenteerde. Bush mag dan de verkiezingen gewonnen hebben met de hakken over de sloot, maar hij heeft zijn eigen schild uitgevonden. En dat schild wordt dezer dagen door een zware diplomatieke delegatie rondgedragen over de wereld. En nou maar hopen dat de dragers van Bush niet afgeleid worden want zonder schild blijft er van Bush ook niet zoveel over.
Goed. Eens kijken welke associaties de Argos-redactie krijgt bij het schild van Bush
Tekst 1
Een zware diplomatieke delegatie van de Amerikaanse regering was afgelopen woensdag op bezoek in Den Haag. Zij moest de Nederlandse regering en de Tweede Kamer overtuigen van het nut van NMD, National Missile Defense, het schild dat de Verenigde Staten moet beschermen tegen raketaanvallen van zogenaamde ‘schurkenstaten’.
In Nederland is tot nu toe, net als in de meeste andere Europese landen, kritisch en terughoudend gereageerd op de ‘Star Wars’-plannen van president Bush. Maar Nederland loopt wel mee voorop bij het experimenteren met een eigen raketschild voor Europa, het TMD, Theater Missile Defense waar minister De Grave van Defensie op doelde. In dat TMD speelt een nieuwe versie van de Patriot-raket een belangrijke rol.
Waarom is Nederland kritisch over het schild voor de Verenigde Staten, terwijl het enthousiast meewerkt aan een schild voor Europa? Is er een relatie tussen dat Europese schild en de plannen van Bush?
En wat is de rol van Nederland hierbij?
Argos, over het kleine, onbekende broertje van NMD.
Tekst 2
President Bush presenteerde op 1 mei zijn variant van het Amerikaanse anti-raketschild, National Missile Defense, NMD. De bedoeling van dat schild is de Verenigde Staten onkwetsbaar te maken tegen raketaanvallen. In één adem veegde Bush de vloer aan met het dertig jaar oude ABM-verdrag. Het ABM-verdrag uit 1972 verbiedt de opstelling van een grootschalig afweersysteem tegen langeafstandsraketten en is één van de hoekstenen van de nucleaire wapenbeheersingsverdragen die de twee grote nucleaire mogendheden, Amerika en Rusland, sinds de jaren zeventig hebben gesloten. In het ABM-verdrag wordt geregeld dat beide grootmachten in staat zijn om een aanval met kernwapens van de één te beantwoorden met een vernietigende tegenaanval van de ander. Daarmee houden ze elkaar als het ware in gijzeling, maar het verdrag is tot nu toe effectief gebleken in het voorkomen van een kernoorlog. Met het Amerikaanse NMD-schild schenden de Verenigde Staten het ABM-verdrag, want als dat schild daadwerkelijk gaat werken kunnen de Russen hun raketten wel afvuren maar zullen die de Verenigde Staten nooit bereiken.
Karel Koster is coördinator van PENN, een organisatie die zich inzet tegen de verspreiding van kernwapens in Europa. Koster voorziet grote gevolgen als het ABM-verdrag door de Amerikaanse regering wordt opgezegd.
Tekst 3
Bush verdedigt zijn plan door te wijzen op de dreiging die uitgaat van wat hij noemt ‘schurkenstaten’. Landen als Noord Korea, Libië en Irak die bezig zijn met de ontwikkeling van langeafstandsraketten. In Buitenhof van afgelopen zondag reageerde minister van Defensie Frank de Grave op de NMD-plannen van president Bush.
Tekst 4
De plannen van Bush zijn niet nieuw. Al in het begin van de jaren tachtig kwam de toenmalige Amerikaanse president Ronald Reagan met zíjn plan voor een ruimteschild, het zogenaamde SDI, ook wel ‘Star Wars’ genoemd.
Tekst 5
Met het uiteenvallen van het Oostblok en het einde van de Koude Oorlog verdween SDI uit het zicht. Maar achter de schermen ging het Pentagon door met het ontwikkelen van plannen voor een anti-raket-schild. Verdedigde Reagan zijn plannen nog met het wijzen op het communistische gevaar, voor Bush zijn het de zogenaamde ‘schurkenstaten’ die een anti-raket-schild noodzakelijk maken. Die angst voor de schurkenstaten wordt door minister van Defensie De Grave niet betwist. De Grave ziet wél het gevaar dat het nucleaire evenwicht in de wereld wordt verstoord.
Tekst 6
Minister van defensie De Grave heeft zijn bedenkingen tegen de plannen van Bush.
Maar er is meer dan het grote anti-raket-schild van Bush. In verschillende landen wordt gewerkt aan de ontwikkeling van andere, kleinere anti-raket-schilden. Dat heet Theatre Missile Defense, TMD. Nederland doet daar volop aan mee. In het interview van afgelopen zondag zei minister De Grave daarover:
Tekst 7
Kernwapenexpert Karel Koster legt uit wat dat TMD inhoudt.
Tekst 8
Aldus de beschrijving van een fake-incident tijdens de NAVO-oefening Joint Project Optic Windmill van mei 2000. Dat is de grootste TMD-oefening die jaarlijks in NAVO-verband gehouden wordt. De oefening van vorig jaar werd, net als in de jaren daarvoor, gehouden in Nederland, op vliegbasis De Peel in Brabant.
Martin Broek is onderzoeker op het gebied van wapenhandel en wapenproductie. Met collega-onderzoeker Frank Slijper schreef hij een rapport over TMD dat binnenkort wordt aangeboden aan de Tweede Kamer.
Tekst 9
George Bush over de tirannen van deze wereld. Bush doelt hier op de Golfoorlog tegen Sadam Hoessein in 1991. Juist in die oorlog werd Israël beschermd tegen scud-raketten uit Irak door een TMD-schild met behulp van Nederlandse Patriot-raketten.
Binnen de NAVO is afgesproken om TMD verder te ontwikkelen. Onderzoeker Martin Broek beschrijft in zijn rapport dat binnenkort uitkomt, de betrokkenheid van het Nederlandse bedrijfsleven.
Tekst 10
President Bush presenteert zijn raketschild als een defensief plan. Het is niet bedoeld om aan te vallen. Ook TMD is volgens de NAVO uitsluitend bedoeld als een defensief wapensysteem. Maar is dat wel zo.
Tekst 11
Een fragment uit het Radio 1 journaal van 24 april jongstleden. De levering van Amerikaanse wapensystemen aan Taiwan leidde vorige maand tot een ernstige crisis in de verhoudingen met China. De hypermoderne afweerraketten die Taiwan van Amerika wilde kopen, maken onderdeel uit van het kleinere anti-raketschild, TMD. Dat was voor China onacceptabel.
Volgens onderzoeker Karel Koster is er in de praktijk geen fundamenteel verschil tussen een verdedigend en een aanvallend wapensysteem
Tekst 12
In het gezaghebbende Amerikaanse tijdschrift ‘Foreign Policy’ verscheen vorig jaar een artikel over anti-raketschilden. Het artikel was geschreven door drie vooraanstaande Amerikaanse defensiedeskundigen waaronder voormalig CIA-directeur John Deutch. De auteurs zijn sceptisch over het grootschalige NMD-schild dat Amerika moet beschermen.
Tekst 13
Onderzoeker Martin Broek
Tekst 14
U luistert naar De Ochtenden op radio 1, de VPRO met Argos. Vandaag over het Amerikaanse anti-raketschild van president Bush en het Europese schild, TMD waar Nederland volop aan meewerkt.
Er is geen eenduidige lijn te trekken die het kleiner anti-raketschild TMD scheidt van het NMD van president Bush. Dat zegt ex-CIA direkteur Deutch en een aantal defensiedeskundigen.
Volgens onderzoeker Koster zijn beide anti-raketschilden, TMD en NMD nauw met elkaar verbonden
Tekst 15
We hebben deze week ook een reactie gevraagd van de drie Nederlandse bedrijven die bij het TMD-schild betrokken zijn.
* Thales, het vroegere HSA uit Hengelo, Nederlands grootste wapenfabrikant, wilde geen enkel commentaar geven.
* Een woordvoerder van Stork, dat eigenaar is van Fokker Special Products uit Hoogeveen, bevestigde dat het bedrijf betrokken is bij TMD. Fokker Special Products heeft afgelopen najaar van het Amerikaanse Lockheed de opdracht gekregen voor de levering van lanceerbuizen voor de nieuwste generatie Patriot-raketten. Met deze opdracht is in eerste instantie een bedrag van ongeveer veertig miljoen gulden gemoeid, met een mogelijke uitloop naar driehonderd miljoen gulden over een periode van tien jaar.
* Het Fysisch en Elektronisch Laboratorium van TNO doet in opdracht van het Ministerie van Defensie onderzoek op het gebied van TMD. Helaas was van de hierbij betrokken medewerkers gisteren niemand bereikbaar voor commentaar.
Tot slot vragen we een reactie aan PvdA Tweede Kamerlid Bert Koenders. Hij is één van de Kamerleden die afgelopen woensdag aanwezig was bij het bezoek van de Amerikaanse diplomatieke delegatie aan het parlement. De Amerikanen hebben hem niet kunnen overtuigen. Koenders erkent wel het gevaar dat uit kan gaan van instabiele regimes, maar vindt de grootschalige plannen van Bush daarop geen passend antwoord.
AFKONDIGING
Argos werd deze week gemaakt door Huub Jaspers, Annemiek van der Laan, Rinse Blanksma, Yurek Willig, Bert Vervoorn en Kees van den Bosch. U kunt een bandje van deze uitzending bestellen, maak dan 15 gulden over op giro 444600, ten name van de VPRO in Hilversum, schrijft u daarbij Argos met de datum van vandaag. Als u 19,50 overmaakt krijgt u een cd en als u surft naar www.VPRO.nl/Argos dan kunt u ook luisteren naar deze uitzending.