Dat je met muziek een politiek statement kunt maken bewijst de musicoloog Daniel Atesh Sonneborn van Smithsonian Folkways. Terwijl Amerika van plan was om Irak binnen te vallen in 2002, bedacht Sonneborn dat het een goed idee zou zijn om te laten zien dat Irak een oude en rijke beschaving is. In 2006 verscheen door zijn toedoen When the Soul Is Settled: Music of Iraq, een prachtig soloalbum van de virtuoze componist en udspeler Rahim AlHaj.
Letters from Iraq is een vervolg hierop.
Even terug in de tijd. Rahim AlHaj, die van kinds af aan de Arabische luit speelt en gestudeerd heeft aan het prestigieuze conservatorium van Bagdad, dacht met een diploma op zak wel een goede positie te kunnen verwerven in een orkest. Maar in de tijd van Sadam Hoessein kon je alleen iets bereiken als je lid werd van de Ba’ath partij. AlHaj weigerde dit pertinent met als gevolg een leven vol gevaar en tegenslag. Hij vluchtte naar Jordaan en kwam via Syrië in Amerika terecht. Anno 2000 moest hij in Albuquerque, New Mexico, from scratch beginnen.
Zijn elfde album Letters from Iraq (brieven uit Irak) bevat acht persoonlijke composities voor ud, strijkkwartet en percussie. Op het eerste gehoor klinkt de muziek erg mooi en een beetje weemoedig, maar ik wist haar niet zo goed te plaatsen. In de Arabische klassieke muziek zitten de strijkinstrumenten meestal op één lijn, maar hier gebeurt van alles. Het is een interessante mengvorm van Europees Romantisch klassiek en Arabisch klassiek. Nadat ik het cd-boekje uitploos - de begeleidende teksten zijn van Sonneborn - begreep ik het pas. Er is namelijk nog een laag en die krijg je mee als je de teksten leest. In de klassieke muziek is daar een term voor: programmamuziek. Luister maar eens naar 'Forbidden attraction' waarin de ud (een Sjiietische man) een dialoog aangaat met de viool (een Soennitische vrouw). Als je meeleest en -luistert gaat de muziek pas echt leven. Alle brieven bevatten verhalen die de soms barre situatie van Irak weerspiegelen. Maar er klinkt ook hoop. Music can make us laugh, make us cry, make us march into war. I want to make music to make us realize peace, aldus Rahim AlHaj. Hier hoef ik niets meer aan toe te voegen.