Thirty Situations is een splinternieuwe compositie van Joël Bons voor het Nieuw Ensemble. Première op 29 maart 2018 in het Muziekgebouw aan 't IJ in Amsterdam onder leiding van Ed Spanjaard. Elektrische gitaar, flitsende ensemblestukken, mysterieuze zang, omgevingsgeluiden en psychedelische surround elektronica: zoals het leven zelf bestaat Thirty Situations uit vele fragmenten die tezamen één continue stroom vormen. Componist Joël Bons vertelt uitgebreid over zijn werk in deze lange video (20 minuten).
Joël Bons
over 'Thirty Situations'
'Dirigent Ed Spanjaard was erg enthousiast over mijn stuk Nomaden (voor het Atlas Ensemble en cellist Jean-Guihen Queyras), en hij zei: je moet doorgaan! Schrijf weer een stuk. En dan voor het Nieuw Ensemble. Maar ik dacht: ja, dat Nieuw Ensemble dat ken ik van haver tot gort, dus hoe moet ik daar iets nieuws voor verzinnen? Dat kostte me nogal lang. En toen hoorde ik bij toeval Keren Motseri en ik was daar zo van onder de indruk... Dus die heeft een rol. Trombonist Koen Kaptijn heeft ook een rol. Een trombone is natuurlijk een hele speciale toevoeging bij het Nieuw Ensemble, want wij zijn een licht ensemble met alleen maar tokkelinstrumenten. En een jazzdrummer, elektrische gitaar, elektronica.'
Het creatieve proces boeit Joël Bons al heel lang. Onnavolgbaar noemt hij het, het raadsel van iets wat er eerst niet was en dan plotseling wel is. Joël had al een tijdje de titel Thirty Situations in het hoofd, maar aanvankelijk wist hij niet wat hij daarmee wilde. Tot hij zich realiseerde hoe hij het leven eigenlijk ervaart: 'Hoe ouder ik word, hoe meer ik mer dat het leven eigenlijk een aaneenschakeling is van verschillende scenes. Vroeger dacht ik: uiteindelijk kom je ergens, maar dat blijkt helemaal niet zo te zijn. Het is een nevenschikkend naast-elkaar van losse elementen, terwijl het toch een continue stroom is, want je loopt toch altijd in dat ene lichaam rond, met datzelfde hoofd'. Dat besef werd de inspiratie voor het hele stuk, met verschillende scenes, en verschillende muzieken, die toch één grote stroom van 50 minuten vormen.
'Soms heb je één duidelijke situatie, soms lopen dingen door elkaar. Soms wisselen ze elkaar heel snel af. En de muziek leidt ook altijd zijn eigen leven: de noten laten je componeren.' Het materiaal van de componist vraagt altijd om een soort eigen logica. 'Op een goed moment heb je een begin of bepaalde thema's, en die gaan dan leven, die bepalen wat er moet gebeuren. Neem het motiefje van de Vijfde Symfonie van Beethoven, die vier nootjes - eigenlijk heel stupide, maar het gaat natuurlijk om het bouwwerk dat hij ervan maakt. Dus je moet goed naar je materiaal luisteren - dan krijg je dat het gaat lopen en stromen.'
'Er zijn hele snelle stukjes in Thirty Situations, maar die worden ook afgewisseld met hele dromerige, bijna psychedelische mantra's, met een sfeer van net-niet-helemaal-wakker. Er zitten allerlei schetsjes in die ik ooit heb geschreven, stukjes die eindelijk in dit stuk een plek hebben gekregen. Allemaal van die losse dingen - net als het leven zelf.'
'De elektronica heb ik eigenlijk gewoon op intuïtie gedaan. En net als in het leven zelf: er is zoveel beschikbaar, prefab-geluidjes enzovoort... Maar de keuzes die ik gemaakt heb zijn toch wel het werk van mij als componist. Tegelijk vind ik het leuk om mezelf helemaal geen beperkingen op te leggen, en gewoon maar te doen wat ik zelf leuk vind. En dat is iets wat je tegenwoordig vaker ziet. De huidige jonge generatie is wat dat betreft echt veel vrijer. Na modernisten als Boulez, Stockhausen enzovoort kreeg je het postmodernisme als reactie, maar dat was ook weer een ideologie. Tegenwoordig is er helemaal geen ideologie meer: iedereen kan gewoon doen wat-ie zelf wil. Vroeger dacht ik: wat heb ik nog toe te voegen, er is al zoveel goeie muziek. Tegenwoordig is er veel meer onbevangenheid... hoewel ook soms wel veel onwetendheid... en dan denk ik: er mag ook best wel eens wat meer 'wetendheid' komen. Dat is een gekke balans. Wat ik merk bij het ouder worden is dat de vrijheid die ik nu heb is wel heel anders dan als je begint met vrijheid en nog niks weet. Want die vrijheid is veroverd, en het resultaat van ontzettend veel tunnels waar je doorheen gegaan bent.'
'De volgorde, ook van een concertprogramma, is heel belangrijk. Dat heb ik eigenlijk al geleerd van de platen van de Beatles: al die losse nummers - als je die LP's hoorde viel je van de ene verbazing in de andere. En dat gevoel, dat heeft me enorm bepaald, veel meer dan klassieke muziek eigenlijk. Een aantal nummers achter elkaar, in een bepaalde volgorde waardoor het werkt. Dat heb ik met Nomaden geprobeerd en nu ook weer met Thirty Situations. Dat je altijd verrast wordt, maar zonder dat je de draad kwijtraakt. Continuïteit, maar toch steeds iets nieuws ervaren, zodat je geboeid blijft. Als je er zo lang mee bezig bent dan kom je in een soort wereld waarin dingen bij elkaar gaan horen, waarin het een wel thuishoort, en het ander niet. Dat je net als bij die ouwe Beatles-platen van het een in het ander komt, dat je meegenomen wordt in een soort van avontuur waardoor je je laat meeslepen... ik hoop dat het zo werkt.'
Geen zin om de video te bekijken, maar wel het hele verhaal van Joël Bons horen?
Via deze link kun je de audio-versie van het interview downloaden om te beluisteren als podcast. Let op: de link is geldig t/m 20 april 2018.
Met de audioplayer hiernaast kun je de audio ook direct afspelen.
Hulp nodig? Mail ons!
Aad van Nieuwkerk
In 2016 ging een ander omvangrijk muziekstuk van Joël Bons in première: Nomaden, door het Atlas Ensemble en cellist Jean-Guihen Queyras. Dat was een prachtig luisteravontuur. Zoiets verwacht ik van dit nieuwe stuk ook weer. Luisteren alsof je een spannend boek leest, of een reis maakt langs onverwachte vergezichten.