Iemand een broodje gekkekoeienziekte of radioactieve sushimi?

Sinds kort loost Japan behandeld radioactief water uit de verwoeste kerncentrale Fukushima in de Stille Oceaan. China en Zuid-Korea hebben jaren kritiek geuit op de plannen om dit water af te voeren, maar de VN-atoomwaakhond (IAEA) zei in juli dat het koelwater van de verwoeste Fukushima-kerncentrale veilig in zee kan worden geloosd.

De Japanse premier vreest nu dat de lozingen negatieve economische gevolgen zullen hebben. Zo verwacht de toeristensector dat toeristen uit de regio Fukushima wegblijven, vanwege de angst voor radioactieve resten in de zee. Met zijn publiekelijke lunch hoopt de premier de angsten te temperen.

Daarmee schaart de Japanse premier zich in het rijtje politici dat voor de camera eet of drinkt om de publieke opinie te beïnvloeden.

Begin dit jaar drinken de gouverneur en de vertegenwoordiger van Ohio samen met het hoofd van de Amerikaanse Environmental Protection Agency een glas water om te laten zien dat het water veilig is. Dit nadat twee weken eerder een enorme goederentrein met giftige chemicaliën ontspoort. Daarbij lekt er giftig vinylchloride uit de treinwagons.

Ondertussen maken inwoners van Oost-Palestina - de plaats in de Amerikaanse staat Ohio waar het ongeluk gebeurt – melding van dode vissen en dieren, en een soort olieachtige glans in het water. Sommige inwoners krijgen ook symptomen zoals huiduitslag, keelpijn en hoofdpijn. Tot op de dag van vandaag kampen inwoners met gezondheidsproblemen. De politici zelf lijken geen klachten overgehouden te hebben aan het enkele glaasje water.

Ook in India drinkt een politicus water om zijn punt te maken. Bhagwant Mann, eerste minister van de regio Punjab, probeert zo het succes aan te tonen van een langdurend project om een rivier schoon te maken. Hij wordt gefilmd terwijl hij een heel glas water drinkt uit de Kali Bein, een rivier die als heilig wordt beschouwd voor Sikhs.

Zijn actie loopt niet goed af. Twee dagen na het drinken van het glas water wordt Mann opgenomen in een ziekenhuis in Delhi. Ambtenaren ontkennen elk verband tussen het ziekenhuisbezoek en het water en zeggen dat het een routinecontrole is. Maar volgens bronnen van The Indian Express wordt de ziekte wel door het water veroorzaakt. Mann krijgt ernstige buikpijn en moet voor onderzoek naar het ziekenhuis worden overgevlogen.

Om er een schepje bovenop te doen, gooien sommige politici niet alleen zichzelf in de strijd om een statement te maken, maar ook hun kinderen. Zo geeft John Gummer, voormalig minister van Landbouw van het Verenigd Koninkrijk, in 1990 zijn jonge dochter een hap van zijn rundvleesburger. De actie moet het land ervan overtuigen dat Brits rundvlees volkomen veilig is. Dat is het niet.

De publiciteitsstunt wordt opgetuigd vanwege de toenemende vrees voor de gekkekoeienziekte. Zes jaar later wordt een verband tussen de gekkekoeienziekte en een menselijke vorm van de ziekte officieel bevestigd in het Lagerhuis. Veel koeien zijn geslacht. Officieel zijn 177 Britten en meer dan 50 anderen wereldwijd gestorven aan de menselijke variant van de gekkekoeienziekte. De dochter van Gummer heeft niets overgehouden aan de hap van de burger.

Naar bovenstaande acties is geen specifiek onderzoek gedaan. Wanneer datgene waarvan de politici de veiligheid proberen te bewijzen achteraf toch niet zo veilig blijkt te zijn, krijg je een boemerangeffect, denkt Sanne Kruikemeier, hoogleraar Digitale Media en Samenleving bij de groep Strategische Communicatie van Wageningen University & Research. Het leidt er vaak toe dat mensen zich juist tegen de overtuiging keren. ‘Het kan daardoor ook een risicovolle strategie zijn.’

Kruikemeier denkt dat de publiciteitsstunt binnen een persoonlijke communicatiestijl van politici past. ‘Je ziet de mens achter de politicus en dat wekt een bepaalde sympathie. Ze lijken meer betrouwbaar, toegankelijker en mensen kunnen zich makkelijker identificeren met een politicus.’

Ook in Nederland wordt deze communicatiestijl toegepast, ziet Kruikemeier. ‘Denk bijvoorbeeld politici die zich (publiekelijk) hebben laten vaccineren.’