Divers en deskundig

Het lijkt de laatste tijd wat te verbeteren, maar nog steeds is het tele­visielandschap geen afspiegeling van de Nederlandse maatschappij. Wit en man heeft nog altijd de overhand, zeker als het gaat om deskundigen in de nieuwsmedia en in praatprogramma’s. Trouw deed eind vorig jaar een turfactie waaruit bleek dat tussen de 33 en 38 procent van de talkshowgasten vrouw was en negen procent van kleur.

Er blijft dus nog werk aan de winkel voor Mediaplatform Vaker in de Media (VIDM) dat dit jaar tien jaar bestaat. Oprichter Janneke van Heugten (41) blijft onvermoeibaar uitleggen waarom diversiteit in de media essentieel is. ‘Het is belangrijk dat iedereen zichzelf terugziet. Als je geen voorbeelden ziet van mensen die op je lijken, ben je ook minder geneigd om zelf een bepaalde kant op te gaan. De media scheppen een werkelijkheid waarin maar twaalf procent van de experts vrouw is. En als er iemand van kleur aan het woord komt, gaat dat meestal over etnische vraagstukken.’

VIDM begon als een zijproject naast haar goedlopende pr-bureau, vertelt Van Heugten in een café in haar woonplaats Nijkerk. ‘Ik besloot om een platform op te richten dat vrouwelijke professionals koppelt aan journalisten. Een vraag van de pers wordt gestuurd naar allerlei vrouwelijke deskundigen en wie zich aangesproken voelt kan reageren.’ Het werkte in eerste instantie echter niet zoals ze had gehoopt. ‘De vrouwelijke experts in mijn bestand werden toch weer benaderd met vragen over werk-privébalans en niet over hun expertise. Ook merkte ik dat niet alleen vrouwen, maar ook veel mensen met een biculturele achtergrond in de media over het hoofd gezien en gestereotypeerd worden. Toen besloot ik het echt goed te doen: ik stopte met mijn bedrijf, ging kleiner wonen om kosten te besparen en richtte me helemaal op VIDM. De naam veranderde van Vrouwen in de Media naar Vaker in de Media. Nog steeds is 95 procent van mijn databank gevuld met vrouwelijke experts, maar in principe mag iedereen zich aanmelden om beter vindbaar te zijn voor redacties. Ik kan natuurlijk niemand uitsluiten.’

Van Heugten richt zich nu vooral op het helpen van deskundigen om een plek te veroveren in de media. Mensen die bij haar ingeschreven staan betalen 147 euro per jaar. Voor een bedrag van 20 euro per keer kunnen ze allerlei workshops doen, zoals zakelijk vloggen, persberichten opstellen of interviewtraining. In totaal bestaat het bestand van VIDM nu uit zo’n 400 experts op allerlei gebieden. Als er binnen 24 uur geen geschikte interviewkandidaat is gevonden voor een journalist met een specifieke vraag, gaat Van Heugten zelf op zoek, bijvoorbeeld in haar ruim 9500 mensen tellende LinkedIn-netwerk.

Naast haar fulltimebaan bij VIDM is Van Heugten ook net verkozen als raadslid voor GroenLinks in de Nijkerkse gemeenteraad. ‘Het is druk, ik werk zestig uur per week,’ zegt ze, ‘maar ik ben jong, heb veel energie en ik wil graag iets achterlaten op deze wereld.’ Ze heeft een gezin, maar daar wil ze het eigenlijk niet over hebben: ‘Dat is weer zo stereotype, vrouwen worden altijd geïnterviewd over de vraag hoe ze hun werk en gezin combineren. Terwijl dit gesprek gaat over mijn expertise.’

Redacties moeten nog meer hun best doen om niet alleen meer diversiteit, maar ook minder stereotypen te laten zien, vindt ze. ‘Als redacteur ben je niet alleen mediamaker, maar je creëert ook een kader van de realiteit. Het is bewezen dat stereotypering van vrouwen in de media invloed heeft op de studiekeuzes die meisjes maken. Je hebt een taak om te laten zien dat de werkende maatschappij uit meer bestaat dan alleen witte mannen die Peter R. de Vries heten.’

Ze zijn er niet, of ze willen niet, is een veelgehoorde verklaring voor het gebrek aan diversiteit onder tv-gasten. Dat is niet uit de lucht gegrepen, weet ook Van Heugten. ‘Mensen denken vaak dat ze niet interessant genoeg zijn voor een programma als Jinek. Maar een leerkracht of iemand uit de zorg kan ook een geschikte talkshowgast zijn, die onderwerpen zijn vaak het gesprek van de dag. Ik probeer mensen een liefdevolle schop onder hun kont te geven. Het is ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid om in beeld te komen en zo te laten zien dat iemand die op jou lijkt ook kan worden wat ze wil. En die zichtbaarheid kan ook nieuwe kansen opleveren. Media-aandacht wordt vaak verward met ijdelheid, maar dat hoeft niet. Het kan ook betekenen dat je betrokken bent bij je vak en een maatschappelijke kwestie aanroert. Het is functioneel.’

Tekst gaat verder onder de foto

Het helpt ook niet dat vrouwen onder een vergrootglas liggen als ze in de media verschijnen, erkent Van Heugten. ‘Ze worden veel sneller afgekraakt en het gaat meteen over uiterlijkheden. Op Twitter, maar ook in de huiskamer. We moeten als mediaconsumenten ook wennen aan het feit dat vrouwen net zo goed professor kunnen zijn en wat te vertellen hebben. En ze hebben daarbij niet altijd een grijs pak aan.’

Samen met sprekersbureau Zijspreekt organiseert VIDM voor de tiende keer de Vrouw in de Media Award. Op vrouwindemedia.nl kan men nog tot 20 december vrouwelijke experts op regionaal en nationaal niveau nomineren. Tot de eerdere winnaars behoren Femke Halsema, Neelie Kroes en Anky van Grunsven. ‘De beste vrouwelijke deskundigen kunnen hun boodschap bondig, helder en duidelijk verwoorden en zijn gedreven. Een goed voorbeeld is longarts Wanda de Kanter, die dan ook twee keer gewonnen heeft. Ze heeft een duidelijke missie en staat echt ergens voor. Ze durft een uitgesproken mening te hebben en hoeft niet door iedereen aardig gevonden te worden. Echt een voorbeeld voor andere vrouwen in de media.’