1. Onze rechtspraak en moraal gaan ervan uit dat mensen verantwoordelijk zijn voor hun eigen leven; ook geloven wij dat ouders verantwoordelijk zijn voor hun (jonge) kinderen. Er zijn uitzonderingen op deze regel, deze mensen noemen wij ontoerekeningsvatbaar, zij kunnen niet ter verantwoording worden geroepen voor hun daden. Om die reden sluiten wij hen vaak langdurig op, vooral als zij geweldsdelicten hebben begaan. Mensen die geen geweldsdelicten begaan, kunnen hun ontoerekeningsvatbaarheid redelijk goed verstoppen, hoewel het de vraag is of je iemand nog ontoerekeningsvatbaar kunt noemen als hij zijn ontoerekeningsvatbaarheid vakkundig weet te verstoppen.
2. Veel mensen voelen zich niet alleen verantwoordelijk voor hun eigen leven, maar ook voor de levens van mensen om hen heen. Dat is begrijpelijk. Het is onaardig, onwenselijk en niet erg ethisch om tegen je partner te zeggen als die een zenuwinstorting heeft: ‘Zoek het maar uit, ik heb het al druk genoeg.’ Ik denk wel dat er veel mensen zijn die dat zouden willen zeggen, maar die dat nalaten omdat ze begrijpen dat ze zelf ook niet in de steek willen worden gelaten als ze een zenuwinstorting nabij zijn. Veel empathie komt voort uit het besef zelf verzwakt te kunnen zijn. Mensen die zich niet kunnen voorstellen zwak te zijn zijn doorgaans ondraaglijk.
3. Het huwelijk of langdurige relaties zijn te vergelijken met zorgcontracten waarbij de partners als het ware zorg bij elkaar inkopen. Deze transactie wordt mogelijk gemaakt door wederzijds verantwoordelijkheidsgevoel. Kant meende dat het huwelijk neerkwam op het gebruik van elkaars geslachtsdelen. Dat is achterhaald, het huwelijk komt neer op het wederzijdse vermogen zorg te verlenen. In een gelijkwaardig huwelijk wordt die zorg redelijk evenwichtig verdeeld. Waar blijft de romantiek dan? Die zit verstopt in een lang weekend in een hotelletje in Bergen aan Zee.
4. Dat de mensen weinig realiteit aan kunnen, hebben filosofen en dichters al opgemerkt. Nu gaat het erom vast te stellen dat de mens zijn eigen verantwoordelijkheidsgevoel niet aan kan. Veel onwenselijke maatschappelijke ontwikkelingen komen daaruit voort: burgers die op de vlucht zijn geslagen voor hun verantwoordelijkheidsgevoel.