1. De mens is een van de weinige dieren met opvattingen. Ik sluit niet uit dat Frans de Waal ooit een boek schrijft over de opvattingen van chimpansees, maar verder kunnen we dieren vooral op intuïties betrappen, oftewel onbewuste kennis.
2. De identiteit van de westerse mens bestaat voor minstens een derde – dit is een ruwe schatting – uit zijn opvattingen. Een voorbeeld van een opvatting is: ‘De EU is slecht voor ons.’ Of: ‘Het homohuwelijk maakt ons land kapot.’ Dat men broccoli lekkerder vindt dan andijvie is uiteraard intuïtie.
3. Wie een tijd gemeend heeft dat Thierry Baudet het beste is wat de Nederlandse man de politiek te bieden heeft, zal allicht een identiteitscrisis doormaken als hij Jesse Klaver ook heel redelijk vindt. De hypothese: mensen veranderen slechts met grote tegenzin van mening, niet omdat ze hun opvattingen zo geweldig en overtuigend vinden, maar omdat ze opzien tegen een identiteitscrisis. Wie de democratie levendig wil maken, wie de democratie wil verbeteren, wie het land democratischer wil maken, wat sommige mensen schijnen te willen, zou dus niet zozeer referenda moeten aanprijzen – hoewel het referendum ook alweer achter ons ligt – als wel de angst voor de identiteitscrisis moeten wegnemen. Wij kunnen denken aan campagnes met teksten als: ‘Identiteitscrisis? Ik deed het voor het land.’ Of: ‘Ik deed mijn democratische plicht, ik ruilde mijn ene identiteit in voor een andere.’ Na partijen die beweren bijvoorbeeld de vrijheid en democratie te beschermen, zou het nuttig zijn als er partijen komen die het belang van de identiteitscrisis in het democratische proces inzien. Ik ben beschikbaar als lijstduwer.
4. Het gedrag van sommige politici wijst op een bijna pathologische angst voor de identiteitscrisis. Zij denken: ‘Als ik mijn opvatting loslaat, wie ben ik dan? Een aap die met een stropdas kan omgaan?’ Verder geen kwaad woord over politici.
5. Doe drie keer per week deze oefening: stelt u zichzelf voor zonder uw opvattingen. Probeer een uur door het leven te gaan als een mens zonder opvattingen.