De reacties op #MeToo laten vooral zien dat we heel weinig begrijpen van trauma’s en traumaverwerking. Misschien omdat ze onze grootste donkerte spiegelen.

‘Raakt het jou?’, app ik een vriendin. We hebben het over #MeToo.
‘Ja, ik geloof het wel.’
‘Ik wist niet dat het zo wijdverspreid was.’
Ik weet wat ze bedoelt: dat ze zich realiseert dat ze echt niet de enige is.
Ik beaam wat ze zegt.
Ze is volgens WhatsApp ‘aan het typen...’
Ze wist de tekst, want bovenin het scherm staat nu weer ‘online’
Opnieuw: ‘aan het typen...’
‘Het maakt ook wel wat schaamte los.’
Er gaat een hele wereld schuil achter haar nonchalance.

Ik zit later die dag in een taxi. De chauffeur reageert met verbazing op een #MeToo-radiobericht. ‘Hoe kan het dat zoveel vrouwen opeens nu hun verhaal doen? En actrices zijn ook gewoon actrices, joh. Die zeggen dat ze misbruikt zijn om hun handje op te kunnen houden’. De chauffeur puft erbij zoals mensen puffen die iets beter denken te weten.

De hoeveelheid aan reacties die #MeToo losmaakt wordt gebruikt als motie van wantrouwen. Saskia Noort schreef een prachtig stuk over de emotionele gevolgen van misbruik voor je zelfbeeld, en haar worsteling daarmee. Ze schreef het mede naar aanleiding van Matthijs van Nieuwkerks uitspraak in De Wereld Draait Door dat het merkwaardig was dat er nu ineens, jaren na het gepleegde misbruik, zoveel vrouwen naar buiten treden met hun verhaal.

Ik moest ook denken aan de reactie van Max Pam in zijn Volkskrant-column op het verhaal van Griet Op de Beeck bij datzelfde DWDD. Doordat ze het zich pas jaren later had herinnerd, kwam de geloofwaardigheid van haar incestervaringen voor hem in het geding. Alsof waarachtigheid aan erosie onderhevig is naarmate de tijd vordert. Er is iets aan trauma dat we fundamenteel verkeerd begrijpen.

'Die actrices zeggen gewoon dat ze misbruikt zijn om hun handje op te kunnen houden’. De taxichauffeur puft erbij zoals mensen puffen die iets beter denken te weten.

Ik las deze zomer The Body Keeps Score, een boek over traumaverwerking van de Nederlands-Amerikaanse psychiater Bessel van der Kolk. Hij werkte lang met mensen met oorlogstrauma’s en beschrijft in zijn bestseller de gevolgen van trauma. Het geweld, stelt hij, slaat bij soldaten vaak naar binnen. Gevoelens worden geblokkeerd, herinneringen gebagatelliseerd, soms vergeten. Omdat het trauma ondraaglijk is en te overweldigend. Omdat het zo donker is en zo kwetsbaar maakt. Dat er weinig maatschappelijke erkenning voor en kennis over het lijden van veteranen is helpt ook niet, stelt Van der Kolk. Bovendien heerst er politieke schaamte, die de professionele hulp aan veteranen verder in de weg staat.

Weggedrukt lijden wordt altijd een naar binnen gekeerd monster. Schaamte, angst, schuld en stress zijn de scherpe tanden van het trauma dat geen weg naar buiten vindt. Het trauma eet aan zijn slachtoffers, met depressie, angstaanvallen, soms ziekte als gevolg. Hoe hard we iets ook wegdrukken om maar te overleven – het aangevreten gat gaat niet weg.

Ik sprak laatst een veteraan uit de Tweede Wereldoorlog. Pas nu, zeventig jaar later, droomt hij over de verschrikkingen van het slagveld. Van der Kolk noemt het de ondraaglijke zwaarte van het herinneren.

De psychiater zag de effecten van trauma niet alleen bij veteranen, maar ook bij mensen die seksueel of emotioneel misbruikt werden, in allerlei gradaties en vormen. Huiselijk geweld, seksueel en emotioneel misbruik, mishandeling, verwaarlozing en verslaving eisen hun tol, ook al is die tol soms minder evident dan die van veteranen.

Saskia Noort, Griet Op de Beeck en alle andere vrouwen die nu kwetsbaarheid tonen: het is geen teken van opportuniteit. Het is niet merkwaardig. Het is moedig.

Ruimte maken voor trauma is de grootste uitdaging van deze tijd, aldus Van der Kolk. Pas dan, pas als je licht laat schijnen op de donkerte, kan er genezing plaatsvinden. Trauma is volgens de psychiater een verborgen epidemie.

Saskia Noort, Griet Op de Beeck en alle andere vrouwen die nu kwetsbaarheid tonen: het is geen teken van opportuniteit. Het is niet merkwaardig. Het is moedig. Het zijn mensen die hun eigen donkerte onder ogen zijn gekomen. Dat proces kost tijd en verdient geen cynisme.

Een felle zaklamp schijnt in de beerput: zij die daar verdwaald zijn zien nu in de verte een uitgang, maar anderen raken in paniek van alles wat opeens te zien is. Die hebben liever dat de deksel weer dichtgaat, voordat ze oog in oog staan met hun eigen monsters. #MeToo spiegelt dat wat we allemaal liever wegstoppen, onze diepste kwetsbaarheden en onze donkerste daden.

Het is de grote les van #MeToo: de waarheid is moeilijk te verdragen. En dat geldt voor iedereen.