Tegenlicht
Nederland 2, 21.00-22.00 uur
Vandaag, op Wereld Water Dag, zendt Tegenlicht de aangekochte documentaire De slag om ons drinkwater uit. De aflevering (originele titel Bottled life, 2012) neemt de praktijken onder de loep van ’s werelds grootste voedsel- en drankenbedrijf, dat een monopoliepositie verwierf met het bottelen van drinkwater: Nestlé. Het Zwitserse bedrijf heeft meer dan zeventig bronwatermerken zoals ‘Vittel’ en ‘San Pellegrino’ in zijn bezit. En Nestlé wil meer: met teams van hydrologen is het voortdurend op zoek naar nieuwe waterbronnen. De multinational koopt de waterrechten van landeigenaren of simpelweg hele gebieden waar bronnen in liggen. In ontwikkelingslanden hanteert Nestlé een andere strategie, namelijk ‘Nestlé Pure Life’. Dit product, dat bestaat uit gezuiverd grondwater verrijkt met een mix aan mineralen, is bedoeld voor een markt waar schoon, openbaar drinkwater vaak niet voorhanden is. Wereldwijd is ‘Nestlé Pure Life’ het meest verkochte water uit een flesje. Geniaal businessplan, of moreel verwerpelijk gedrag? Is (toegang tot) schoon drinkwater überhaupt iets wat beschouwd mag worden als handelswaar, of is het een mensenrecht? De aflevering zoekt antwoorden waarbij Urs Schnell, de maker van de documentaire, op een zorgvuldige manier het activistische geluid van mensen uit het middenveld laat horen. Nestlé weigerde om mee te werken. Het bedrijf vond het ‘the wrong film at the wrong time’. Een gesprek met Schnell.
Hoe kwam u op het idee om over dit onderwerp een film te maken?
Schnell: ‘Als journalist en documentairemaker ben ik altijd op zoek naar “hot topics”. Rond 2000 begon de discussie over water wereldwijd een belangrijk maatschappelijk thema te worden. Nestlé was toen al druk bezig de gebotteldwaterindustrie te veroveren. Het bedrijf verkondigde dat “you can live without oil, but not without water”. Vanaf die periode linkte ik het onderwerp ‘water’ met Nestlé, dat overigens een hoofdkwartier in Vevey heeft zitten, waar ik niet ver vandaan woon. De belangrijkste vraag die door mijn hoofd speelde was: hoe is het mogelijk om zoveel geld te verdienen aan iets wat je ook gratis kunt krijgen? In 2008 was er een persconferentie op het hoofdkantoor van Nestlé waar ik heb kunnen filmen. Daarna bleven alle deuren gesloten.
Is het reëel om bedrijven verantwoordelijk te houden voor zaken, zoals infrastructuur rondom toegang tot schoon drinkwater, die de overheid in de eerste plaats zou moeten regelen?
‘Het klopt dat de overheid hiervoor verantwoordelijk is, en niet Nestlé. Er is een vrije markt en bedrijven zijn logischerwijs op zoek naar niches. Maar bedrijven zoals Nestlé maken gebruik van de politieke situatie in landen die de zaken niet op orde hebben, met als doel om winst te maken. Bovendien – en daar gaat Nestlé echt de mist in – zet het bedrijf in op een ‘moral approach’ waarin het ‘shared values’ poogt te creëren. Nestlé zegt te willen dat de maatschappij profiteert van zijn aanwezigheid in het land waar het water wordt onttrokken of geproduceerd. Maar dat zijn slechts mooie woorden, want Nestlé doet op het wateronderdeel helemaal niets. En dan ben je als bedrijf hypocriet bezig.’
Schnell: ‘Als journalist en documentairemaker ben ik altijd op zoek naar “hot topics”. Rond 2000 begon de discussie over water wereldwijd een belangrijk maatschappelijk thema te worden. Nestlé was toen al druk bezig de gebotteldwaterindustrie te veroveren. Het bedrijf verkondigde dat “you can live without oil, but not without water”. Vanaf die periode linkte ik het onderwerp ‘water’ met Nestlé, dat overigens een hoofdkwartier in Vevey heeft zitten, waar ik niet ver vandaan woon. De belangrijkste vraag die door mijn hoofd speelde was: hoe is het mogelijk om zoveel geld te verdienen aan iets wat je ook gratis kunt krijgen? In 2008 was er een persconferentie op het hoofdkantoor van Nestlé waar ik heb kunnen filmen. Daarna bleven alle deuren gesloten.
Is het reëel om bedrijven verantwoordelijk te houden voor zaken, zoals infrastructuur rondom toegang tot schoon drinkwater, die de overheid in de eerste plaats zou moeten regelen?
‘Het klopt dat de overheid hiervoor verantwoordelijk is, en niet Nestlé. Er is een vrije markt en bedrijven zijn logischerwijs op zoek naar niches. Maar bedrijven zoals Nestlé maken gebruik van de politieke situatie in landen die de zaken niet op orde hebben, met als doel om winst te maken. Bovendien – en daar gaat Nestlé echt de mist in – zet het bedrijf in op een ‘moral approach’ waarin het ‘shared values’ poogt te creëren. Nestlé zegt te willen dat de maatschappij profiteert van zijn aanwezigheid in het land waar het water wordt onttrokken of geproduceerd. Maar dat zijn slechts mooie woorden, want Nestlé doet op het wateronderdeel helemaal niets. En dan ben je als bedrijf hypocriet bezig.’