Presumed Guilty
Hollanddoc24, o.a. zaterdag, 23.24-0.25 uur
Mexico blijkt een omgekeerde wereld als het gaat om rechtszaken. Schuld heb je. Onschuld moet bewezen worden. Bovendien krijgt lang niet iedereen daartoe een eerlijke kans. José Antonio Zúñiga Rodríguez (Toño) werd veroordeeld tot twintig jaar cel voor moord met voorbedachten rade. De breakdancende jongeman wist niet eens waarom hij opgepakt werd. Het enige antwoord dat hij op de vraag naar het waarom kreeg bestond uit klappen van de agent en herhaaldelijk geroep van: ‘Jij hebt het gedaan.’ Bewijs was er niet, sterker nog, Toño werkte de hele dag in een andere wijk, wat onder anderen zijn werkgever bevestigt. Wat hem uiteindelijk de das om doet: een warrige verklaring van een bloedverwant van het slachtoffer.
Waarom doet het Mexicaanse rechtssysteem zo zijn best om Toño te veroordelen? ‘Het is mijn werk,’ is het antwoord van de aanklaagster. Ze wordt ervoor betaald. Het lachje dat volgt krijgen we er gratis bij. Ook het oppakken van onschuldigen blijkt een lucratief baantje. Het staat niet letterlijk in de opdracht van de politie omschreven, maar agenten ontvangen per ondertekende arrestatie een bonus. Motivatie genoeg voor de corrupte wetshandhavers.
De jonge advocaten Roberto Hernández en Layda Negrete besluiten een film te maken. Niet alleen stellen ze het Mexicaanse rechtssysteem aan de kaak, maar gaandeweg raken ze zo betrokken bij het proces van Toño, dat ze hem ook buiten de film om bijstaan. Presumed Guilty, uitgekomen in 2008, is een sober en realistisch portret van de zaak, waarbij tranentrekkerij wordt vermeden. Toch is er weinig reden tot blijdschap. Niet alleen Toño is de dupe van het Mexicaanse systeem. Hij deelt zijn cel met twintig anderen, van wie meer dan de helft zonder tastbaar bewijs veroordeeld is. Dit zou kunnen betekenen dat meer dan de helft van de werkelijke daders nog vrij rondloopt. Een gegeven waar de documentaire aan voorbijgaat.
De Mexicaanse regering deed een mislukte poging tot het verbannen van deze documentaire, met als gevolg dat de populariteit van de film in Mexico de pan uit rijst. Zo erg zelfs, dat de film, ondertussen ruimschoots de grootste Mexicaanse documentaire, bij elk illegaal filmkraampje verkrijgbaar is.
Presumed Guilty wordt nog eens vertoond als onderdeel van de themaweek rond spraakmakende rechtszaken op HollandDoc24. Hoewel er in de documentaire amper sprake is van een rechtszaak in de traditionele zin, halen de filmmakers zelf wel het nieuws in een spraakmakende rechtszaak, als zij aangeklaagd worden. Materiaal voor een nieuwe film?