Regisseur Karen Stokkendal Poulsen volgde de onderhandelingen die leidden tot de historische overeenkomst tussen Servië, Kosovo en de EU.

2Doc: The Agreement
Nederland 2, 23.00-0.05 uur

Geweld: zo barbaars. Beschaafde mensen onderhandelen over een conflict. In de Deense documentaire The Agreement (2013, Karen Stokkendal Poulsen) zien we dit op Europees niveau plaatsvinden. Aan de orde is niets minder dan de toekomst van twee landen, Servië en Kosovo. Vanaf het begin worden de hakken in het zand gezet. De onderhandelaar voor Kosovo, Edita Tahiri, verklaart erkenning van hun onafhankelijkheid door Servië te willen. Maar ‘dat zullen we natuurlijk nooit doen,’ zegt Borko Stefanovic namens Servië. Ga er maar aan staan. Hoe krijg je deze twee landen, die lijnrecht tegenover staan en al jaren op voet van oorlog met elkaar leven, zover dat ze bereid zijn om in ieder geval een ‘overeenkomst tot vreedzame co-existentie’ te ondertekenen? Je pacificeert ze door ze bijvoorbeeld een grote wortel voor te houden, in de vorm van het kandidaat-lidmaatschap van de Europese Unie voor Servië. Geen overeenkomst, dan geen kandidaat-lid.

Robert Cooper, topdiplomaat van de EU, leidt de onderhandelingen, die al voor de zoveelste keer zijn spaak gelopen. Cooper – hij was onder andere de belangrijkste adviseur van Tony Blair voor buitenlands beleid en auteur van onder andere The Breaking of Nations (2003) – is een charmante en intelligente man met een typisch Brits gevoel voor humor, die zo nu en dan gedichten citeert om ‘zaken weer in perspectief te plaatsen’.

Maar hoe krijgt een onbekende Deense documentairemaakster het voor elkaar om tijdens deze gevoelige onderhandelingen te mogen filmen? In een telefonisch gesprek hierover vertelt Karen Poulsen (vanuit Toronto, Canada, waar haar film op het Hot Docs festival draait) dat ze in eerste instantie een film over Cooper wilde maken, omdat ze hem een markante, kleurrijke man vond. Ze ontmoetten elkaar tijdens een conferentie over het nieuwe buitenlands beleid van de Europese Unie. Hij had een goed en positief verhaal, vond ze. En omdat je over het algemeen negatieve verhalen over de EU hoort, die vaak gaan over economische kwesties, wilde ze een film maken over de politieke aspecten van de Unie en de positieve ontwikkelingen die zij bewerkstelligt. In eerste instantie mocht Poulsen niet filmen in de onderhandelingskamer, maar tijdens dit soort onderhandelingen wordt veel gewacht, gebeld en op de gang gelopen. Door het samen wachten leerde ze de mensen kennen en overtuigde hen ervan dat ze ook in de onderhandelingskamer moest filmen. Haar volharding heeft geleid tot een fascinerende inkijk in de totstandkoming van een historisch akkoord. In de documentaire zien we dat Cooper overtuigd is van de kracht van onderhandelen en gelooft in de oorspronkelijke idealen van de Unie: het bieden van veiligheid en stabiliteit. Hij noemt de EU ‘een fantastisch succes’. Als ze erin slagen om de onderhandelingen tot een goed eind te brengen, ‘dan slagen ze erin om een eind te maken aan duizend jaren van conflict’. Na het zien van The Agreement is de Nobelprijs voor de Vrede voor de Europese Unie ineens niet meer zo absurd als velen willen doen voorkomen.