Doel, een dorp boven Antwerpen, is grotendeels verlaten en gesloopt. Voor toeristen een ideale reisbestemming. Ze doen een dagje urban exploring.

De engel van Doel
Hollanddoc24, o.a. zaterdag, 22.45-0.01 uur

Vooruitlopend op de Europese verkiezingen in mei, is het thema van het International Film Festival Rotterdam dit jaar ‘The State of Europe’. Hollanddoc24 sluit zich hierbij aan met de ‘Streekweek’, een week vol documentaires van regionale omroepen uit heel Europa, waaronder ook de zwart-humoristische documentaire De engel van Doel. Dit Vlaamse dorp valt ten prooi aan de uitbreidingsplannen voor de haven van Antwerpen. In de ontwerptekeningen is geen plaats meer voor het dorp. De bewoners moesten verhuizen en hun huizen worden gesloopt. Maar een dorp is geen tekening, je gumt het niet zomaar uit. De bewoners, onder anderen de oude garnalenpelsters Emilienne en Collete en de bejaarde pastoor Verstraete, willen absoluut niet vertrekken en proberen hun leven in het dorp zo lang mogelijk te rekken.
Toch lijkt de ondergang onvermijdelijk, blijkens het slot van de documentaire waarin een bus toeristen het dorp binnen rijdt. ‘We gaan nu even een rondrit doen door Doel,’ vertelt de gids, ‘dit is dus wat je noemt een spookdorp.’ De toeristen kijken nieuwsgierig door de raampjes naar buiten. Ze staren naar de ruïnes van het dorp waar nog maar een paar huizen overeind staan en dat slechts enkele tientallen bewoners telt. Her en der in de lege woningen liggen nog achtergelaten bezittingen, de straten liggen vol puin en de muren zijn bespoten met graffiti. Doel is geen dorp meer, het is een decor geworden.

Ruïneporno
Dit decor is vooral populair is bij een specifieke groep toeristen: de urban explorers (urbex), mensen die overal ter wereld op zoek gaan naar verlaten gebieden – van lege industrieterreinen tot oude ziekenhuizen of scholen – om deze te verkennen en vast te leggen op foto’s. In de stedelijke en industriële verloedering vinden zij de onbelichte rauwe kant van de maatschappij. Plaatsen als Detroit trekken jaarlijks honderden urban explorers, op zoek naar een authentieke reiservaring aan de rand van beschaving. Maar ook het spookdorp Doel fascineert boven­matig, zo blijkt wel uit de tientallen fotoreportages van zowel amateurs als professionals die online te vinden zijn. Mede dankzij documentaires als De engel van Doel heeft de plaats veel media-aandacht gekregen en uit heel Europa komen mensen op het dorp af om de ontbinding ervan te documenteren.
Ruïneporno, zo wordt urbex ook wel smalend genoemd. De achtergebleven bewoners voelen zich ongemakkelijk, worden soms zelfs kwaad als ze de toeristen door hun straten zien lopen. Met grote camera’s schuifelen deze langs de gebroken ruiten, gehavende meubels en ingestorte daken, poserend in een verweerde deuropening of naast een vergeten auto. Het puin mag de toeristen intrigeren, voor veel bewoners is het slechts een pijnlijke herinnering aan de trotse gebouwen die daar ooit stonden.
Jan Creve van Doel 2020, een organisatie die vecht voor het voortbestaan van het dorp, begrijpt de fascinatie van de toeristen wel. ‘Doel is een opmerkelijk decor, dus dat dit mensen boeit kun je ze moeilijk kwalijk nemen. Maar het is toch een beetje dubbel. Helaas denken velen dat dit een plek is waar alles kan en alles mag, waar je systematisch huizen mag binnenlopen en van alles mag slopen. Er mist vaak een gevoel van respect voor het feit dat hier nog altijd mensen wonen, mensen die het dorp nog steeds willen behouden.’

streekweek

De Streekweek vormt het startpunt van een nieuwe samenwerking tussen Hollanddoc24 en de Europese regionale omroepen. Vanaf deze week wordt op het themakanaal elke donderdag een selectie van opmerkelijke documentaires uit heel Europa uitgezonden onder de vlag RegioDoc.