In de Indiase documentaire John & Jane zien we de vooruitgang aan het werk: gerobotiseerde telefoonverkopers die mensen dingen aansmeren die ze niet nodig hebben.

John & Jane
HollandDoc24, vrijdag, 21.26-22.20 uur 

‘Goedendag, spreek ik met mevrouw van der Elst?’
Je hoort het direct: dit is iemand die iets wil verkopen. Ondanks inschrijving bij het bel-me-niet-register kruipt er nog wel eens een callcenter (belkantoor?) door de mazen van het net.
‘Ja, daar spreekt u mee, en nee, ik ben niet geïnteresseerd.’
‘Mevrouw van der Elst, weet u dan al waarover ik bel, ik heb namelijk een heel mooie aanbieding voor u en zou u daarom willen vragen…’
‘Nee, ik wil het niet weten, en ga nu ophangen.’
Met een kortdurend bezwaard gemoed tot gevolg: niet aardig geweest. En: wat een rotbaan heeft zo iemand. Ook als het wél lukt de gebelde iets aan te smeren.
John & Jane toont de andere kant van de lijn. De Indiase filmmaker Ashim Ahluwalia (geboren in 1972 in Bombay) ging voor zijn opleiding naar New York en kwam na zijn afstuderen terug in een in hoog tempo veranderend land. Zijn stad heette inmiddels Mumbai en er schoten callcenters zo groot als voetbalvelden uit de grond. Honderdduizenden Indiase jongeren vonden werk in de industrie van het bellen, bellen met Europa en Amerika. Nachtenlang (wanneer het aan de andere kant van de wereld dag is) potentiële klanten benaderen met uiteenlopende, veelal ongevraagde diensten en producten. Overdag slapen, onrustig dromend over hun baan.

In de bomvolle film – de oorspronkelijke lengte is 82 minuten, om budgettaire redenen krijgen we de tv-versie van 54 minuten te zien – passeren vijf personen de revue: boze, blowende Glen; blije christen Nikki Cooper; de zelfs tijdens zijn slaap naar motivatiepreken luisterende Osmond; Sydney wiens passie dansen is; de artificieel aandoende ‘natuurlijk blonde’ Naomi. Zij zijn een paar van de stemmen die aan de telefoon beleefd en zo vriendelijk mogelijk blijven, terwijl ze speuren naar een ingang, de virtuele voet tussen de deur. Ze hebben Amerikaanse namen aangenomen, krijgen les in Amerikaanse waarden en normen (individualiteit, patriottisme, succes) en bladeren door Amerikaanse catalogi om een beeld te krijgen van hoe men overzee winkelt.
De klinische omgeving waarin gewerkt wordt en de futuristische geluidsstroom die Ahluwalia voor onder zijn op 35 mm geschoten opnamen gecomponeerd heeft, maken van John & Jane (Jan(neke) met de pet) een sciencefictionachtige documentaire. Maar wat we zien is echt: we veranderen onszelf nagenoeg in robots. Verkooprobots. (En kooprobots.) Met, zoals in dit geval, een hoofd in Amerika en een lichaam in India. Dat doet iets met een mens.