Close up
Nederland 2, 23.00-23.55 uur
Voordat eerlijkheid bevrijdend kan werken doet zij vaak pijn. Fotograaf Dennis Stock, vroeger door zijn leermeester niet zelden bedacht met weinig complimenteuze opmerkingen, wist dat uit ervaring. In de documentaire Beyond Iconic: Photographer Dennis Stock (VS 2011, Hanna Sawka) zien we dat het hem allerminst belette om, met een laddervet Bronx-accent, prutswerk te fileren. Aan het Omega Institute for Holistic Studies, een in de staat New York gelegen retraiteoord op Soefi-basis, is Stock – bril, baardje, petje, leunend op een stok – genadeloos eerlijk. Met, op zijn oude dag, onverminderd oog voor in observatie en het moment gewortelde waarachtigheid. En een gezond wantrouwen tegenover hedendaagse fopartikelen. ‘Photoshop,’ aldus Stock, ‘could start a war.’
Dennis, kind van de depressiejaren, verloor op z’n vijftiende zijn vader aan longkanker. Een jaar later: tabé schoolbank, hallo marine. Met veel zelfbenoemd chutzpah (Jiddisch voor lef) sprong hij met zijn camera het volle leven in. Sappelde, leerde. Won een Life Magazine-fotowedstrijd, werd op Hollywood-sleeptouw genomen door Bogart, zwierf met roemruchte jazzmuzikanten door de nacht. Documenteerde zo-goed-als-incognito – lang haar, baard, gebleekte jeans – Californische sixtiescommunes. Bereisde Azië, verbleef in een Thais klooster. Een woelige halve eeuw in beelden, zeven levens lang achter de lens.
Zwart-wit bleef daarbij altijd Stocks preferentie. Kleurfotografie was volgens hem verregaand gecorrumpeerd door die grote geaccepteerde leugen van de twintigste eeuw: reclame. Met plaatjes en praatjes overbodige spullen verkopen, Stock had er net zo weinig mee op als met de afstompende shock tactics van oorlogs- en misèrefotografie. Zijn blik op drama was zachter, empathischer. Romanesk ook. De blik van een zwervende verteller die, onderweg, de vaak zo onbegrijpelijke wereld telkens even in een rechthoekig kader stilzette.
Om, zoals die wereld, altijd weer verder te trekken.
Generatieoverstijgend is de beroemdste Stock-foto. 1955, een verregende dag in New York. De nog onbekende jonge acteur wandelt, weggedoken in z’n donkere overjas, peuk aan de lip, over een trottoir van Times Square. Slagschaduw op het natte plaveisel. Klik. Geschiedenis.