Na onder anderen psychiaters, voetbaltrainers en ondernemers ondervraagt Coen Verbraak nu rechters in zijn interviewserie Kijken in de ziel.

Kijken in de ziel: rechters
Maandag, NPO 2, 21.15-22.00 uur
 
Waarom rechters?
Coen Verbraak: ‘Voor mijn werk kom ik veel in de rechtszaal. Ik wilde vijf jaar geleden al graag rechters interviewen, maar was bang dat ze niet vrijuit zouden spreken. Toen heb ik gekozen voor strafpleiters, die wilden maar al te graag komen. Maar dit keer heb ik het gewoon geprobeerd. Rechters houden zich vaak een beetje low profile, ze spreken zich bijna nooit uit. Om ze over te halen, benadrukte ik dat ik wil laten zien dat rechters geen vonnissenmachines zijn, maar mensen van vlees en bloed, met eigen normen en waarden en beperkingen.’
 
Wat heeft u in de gesprekken over de mens achter de rechter geleerd?
‘Rechters mogen niet praten over wat er gebeurt achter de gesloten deur van de raadskamer. Maar ze waren heel openhartig. Ze moeten vergaande beslissingen nemen over iets waar ze zelf niet bij waren. Ze twijfelen ook weleens, of zijn het onderling niet eens. En dan gaat het wel om een gevangenisstraf van twintig jaar. Recht is zonder gezicht. Het zou niet uit moeten maken welke rechter je voor je hebt, maar dat is natuurlijk wel zo.’
 
Waar heeft u naar gevraagd?
‘We praten bijvoorbeeld ook over de politiek die zich steeds meer met de rechtspraak bemoeit, en de invloed van de publieke opinie. De rechter leest ook de krant, hij kan zich niet afsluiten. En hij zal ook de bandjes die de zussen van Holleeder hebben opgenomen op de radio hebben gehoord. In hoeverre speelt dat mee in zijn oordeel? Een andere interessante kwestie is de omgang met de verdachte en met de slachtoffers. Hoe benader je types als Volkert van der G., Mohammed B. en Robert M.?
Ik heb ze ook gevraagd of er wetten zijn waar ze niet mee eens zijn. Dat gebeurt, dan proberen ze er zelf een draai aan te geven. Daar gaat het ook steeds over: hoe schat je dingen in, hoe weet je dat de mensen die je voor je hebt oprecht zijn?’

De rechters

Frans Bauduin is een van de meest ervaren strafrechters van Nederland. Hij werkte bij het Joegoslaviëtribunaal, op de Antillen en bij geruchtmakende zaken als die rond Ahold en de Probo Koala. Hij was voorzitter van de rechtbank bij het proces tegen Volkert van der G., de moordenaar van Pim Fortuyn. In 2012 was hij rechter bij de zedenzaak tegen Robert M., die vele kinderen misbruikte en kinderporno verspreidde. Hij veroordeelde hem tot achttien jaar en tbs. Verbraak: ‘Bauduin is een oudgediende, echt een klassieke rechter. Een erudiete man die weet waar hij het over heeft.’
Elianne van Rens is strafrechter en persrechter. In maart 2013 was ze de rechter van dienst bij de zaak tegen Stanley A. Hij vermoordde de vijftienjarige Ximena Pieterse met twintig messteken. Stanley leed aan asperger en kampte al een tijd met de drang om iemand iets aan te doen. Hij werd verminderd toerekeningsvatbaar verklaard en kreeg zeven jaar gevangenisstraf en tbs. ‘Een heel ervaren rechter, humoristisch en gedecideerd in haar beslissingen. Ze is ook heel weloverwogen. Op een gegeven moment moet je zeggen: zo is het en daar sta ik voor.’
Wendy Vierveijzer is kinderrechter in Gelderland. Ze is ook lid van de commissie van toezicht van twee jeugdgevangenissen. Een geruchtmakende zaak waarin zij het vonnis leverde, was de ‘Facebook-moord’ op het vijftienjarige meisje Joyce ‘Winsie’ Hau. De veertienjarige dader Jinghua K. stak haar neer in haar eigen huis, in opdracht van een voormalige vriendin van Hau na een ruzie. Bij de steekpartij raakte ook de vader van Hau gewond. Jinghua werd verminderd toerekeningsvatbaar verklaard en veroordeeld tot een jaar cel en drie jaar jeugd-tbs. ‘Vierveijzer doet veel jeugdstrafrecht. Ze is heel betrokken, ik kan me voorstellen dat ze heel goed contact weet te maken met kinderen.’
Martien Diemer is rechter in Amsterdam. Samen met Bauduin was hij onderdeel van de rechtbank bij de zaak tegen kindermisbruiker Robert M.. Diemer was ook een van de rechters in de zaak tegen Mohammed B., de moordenaar van filmmaker Theo van Gogh. Aan psychologisch onderzoek in het Pieter Baan Centrum wilde B. niet meewerken en in de rechtbank zei hij in eerste instantie geen woord. Later verklaarde hij dat hij tot zijn daad was gekomen omdat zijn geloof hem daartoe verplichtte. Hij werd veroordeeld voor (onder meer) moord met een terroristisch oogmerk en kreeg een levenslange gevangenisstraf. ‘Diemer is een heel aangename man met een prettig gevoel voor humor. Hij heeft heel grote zaken gedaan en is erg invloedrijk. Maar het is ook een rechter met een hart en niet bang om zijn intuïtie te laten meespelen.’

andere rechters die verbraak spreekt

Frank Visser, ‘rijdende rechter’ en voormalig kantonrechter.
Jacqueline Dubois, kantonrechter, familierechter en persrechter in Haarlem.
Sandra Schreuder, persrechter in Zwolle en voorzitter van het College van Medisch Toezicht.
Rinus Otte, strafrechter en hoogleraar. Hij schreef het boek De nieuwe kleren van de rechter over de problemen in ons huidige rechtssysteem.
Sebastiaan Hermans, een jonge strafrechter van 35, is zo goed als blind.
Jan Moors, de rechter die gewraakt werd in het Wildersproces.
Jurjen Bade, seniorrechter in Amsterdam, actief in bestuursrecht en strafrecht.
Shirin Milani, een jonge rechter en voormalig advocaat. Ze heeft een Iraanse vader en is actief twitteraar.