Zijn wij geen mensen?

NPO 2, 22.45-23.46 uur

Yula is veertien, rookt, en drinkt wodka direct uit de fles. ‘Ik hoop altijd dat alles goedkomt,’ zegt ze, ‘maar dat gebeurt nooit. Misschien werkt het andersom: moet je hopen dat het slechter wordt en wordt het dan beter’. Yula woont met haar moeder op de grootste vuilnisbelt ter wereld, op twintig kilometer afstand van het Rode Plein en het Kremlin. Haar vader is dood, haar moeder aan de drank. Jarenlang werd Yula door de Deense Hanna Polak gevolgd, wat resulteerde in de documentaire Something Better to Come (2014).

Temidden van randfiguren groeit Yula op, terwijl op de vuilstortplaats heftrucks en vrachtwagens eindeloos afval verplaatsen. Ze wonen er in tenten, die ze iedere paar dagen ergens anders moeten opslaan op de gigantische vuilnisbelt. Het is er vies en nat, maar toch is het niet alleen kommer en kwel. Meestal is er wel wat te eten en drinken, en de bewoners proberen er samen wat van te ­maken. Ze zijn in ieder geval solidair. ‘We hebben hier zoveel plezier,’ zegt Yula, ‘en iedereen is aardig voor me.’ 

Polak begon met filmen toen Yula tien jaar oud was en Poetin aan de macht kwam. Het nieuwsbericht dat hij officieel als president is ingezworen horen we op de achtergrond, net als, later in de film, een kerstboodschap van premier Medvedev: ‘Mogen uw huizen vol van warmte en comfort zijn.’ De deprimerende sovjetflats lijken paleizen vergeleken met de vuilnisbelt, en de bewoners voelen zich zelfs door doodgewone Russen geminacht. ‘Ze kijken op ons neer alsof we kakkerlakken zijn,’ zegt Yula’s moeder, ‘Zijn wij geen mensen?’

Het verhaal neemt een nieuwe wending wanneer Yula, inmiddels zestien, zwanger blijkt te zijn. ‘Moet ik alvast luiers gaan zoeken?’ zegt haar moeder, boos omdat Yula geen condoom ‘gezocht’ heeft op de vuilnisbelt voordat ze seks had. Yula vraagt zich af of zij de baby wel wil houden. ‘Ik heb als kind niks anders gekend dan de vuilnisbelt. Moet ik mijn kind daar ook laten opgroeien?’ Dan besluiten ze bij opa langs te gaan, die wel een huis heeft, maar ook zwaar aan de drank is. En opa blijkt helaas geen aardige man: ‘Een pak slaag kun je krijgen, vuile slet’. Uiteindelijk besluit Yula de baby af te staan, maar ze lijkt inmiddels wel vastberaden haar situatie te verbeteren. ‘Ik ben eens gaan denken en dacht: wat er ook gebeurt, ik blijf niet mijn hele leven hier.’

Na weer een sprong in de tijd eindigt Something Better to Come, publiekslieveling op Idfa 2014, onverwacht positief: Yula heeft zowaar een huis gevonden. De film ­besluit met een oer-Russisch citaat uit het toneelstuk Op de bodem van Maxim Gorki: ‘Iedereen, mijn vriend, hoopt dat het leven ooit beter wordt.’