Innovatiedeskundige Frans Nauta over ‘De slimme staat’, de VPRO Tegenlicht-uitzending met nieuwe waardering voor de invloed van de overheid op nieuwe technologie.

Zondag, NPO 2, 21.05-22.00 uur
 
In VPRO Tegenlicht betoogt econome Mariana Mazzucato deze week dat de overheid te weinig krediet krijgt voor de invloed op innovatie. Ze schreef hierover het veelgeprezen boek De ondernemende staat. Mazzucato neemt graag als voorbeeld dat alle technologie die onze geliefde smartphone zo ‘slim’ maakt, haar oorsprong vindt in de publieke sector. Maar de overheid heeft nog steeds een suf imago en ziet bovendien financieel bijna niets van de investeringen terug, vertelt ze. In dezelfde uitzending zien we Frans Nauta een iPhone uit elkaar halen om te laten zien wat Mazzucato bedoelt. Nauta is innovatie-expert. Hij begeleidt startups op het gebied van clean tech en werkte bij de overheid, in het bedrijfsleven en in het hoger onderwijs. 
Innovatie klinkt heel spannend, maar hoe ziet het er in de praktijk uit?
Frans Nauta: ‘De definitie is heel simpel; nieuwe dingen in de markt brengen. Er zijn meestal ideeën zat, maar met een leuke brainstorm op de hei ben je er niet. Er moeten ook de juiste omstandigheden zijn om mensen aan de slag te helpen. Dat betekent budget binnen een bedrijf, of risicokapitaal bij een beginnend bedrijfje. Ik help startups met een traject waarin ze leren hoe ze hun bedrijf kunnen opstarten en succesvol maken.’
 
Hoe is het innovatieklimaat in Nederland?
‘Veel beter dan tien jaar geleden. Er wordt meer kapitaal geïnvesteerd en er zijn meer startups. Amsterdam is zichzelf eindelijk echt aan het profileren als startupstad. En misschien wel het belangrijkste: voor veel jonge mensen is het nu normaal om een bedrijf starten. Eerder was de grote droom bij een groot bedrijf werken. Nu denken veel studenten: dat kan altijd nog, misschien moet ik maar voor mezelf beginnen. Dat zijn tekenen van een meer volwassen ecosysteem. Veel daarvan is te danken aan beleid. In Den Haag heb ik gewerkt aan een regeling die het aantrekkelijker maakt om te investeren. En er is meer kennis. Het opstarten van een snelgroeiend bedrijf is niet zoiets als zzp’en. Het is een vak apart, waar we langzamerhand steeds beter in worden.’

'Het clichébeeld dat de publieke sector saai is en het bedrijfsleven hip, klopt niet'

frans nauta
Op welke gebieden vindt in Nederland momenteel de meeste innovatie plaats?
‘Er gebeurt veel op het gebied van apps, sociale media, duurzaamheid en financiële technologie. Het Nederlandse betaalbedrijf Adyen is gewaardeerd op meer dan twee miljard. Booking.com is ook een voorbeeld van een bedrijf dat het heel goed doet. De oprichters worden daar heel rijk van, en dat geld gaan ze ook weer investeren. Wat we nodig hebben, is een paar van dat soort klappers waar veel miljonairs uit komen. Dar maakt het voor veel jonge mensen weer mogelijk om geld te vinden voor hun startup.’
 
Bent u het eens met de stelling van Mazzucato dat de overheid niet genoeg waardering en geld krijgt voor het innoverende werk dat ze doet?
‘Als de overheid haar werk niet doet, bestaat innovatie niet. Zonder de militaire technologie uit de Koude Oorlog was Silicon Valley er helemaal niet geweest. Maar ik vind eigenlijk dat Mazzucato een beetje zeurt. De overheid is een dienstbare instelling. De beloning van een succesvol bedrijfsleven voor ons als samenleving is fantastisch: er zijn veel nieuwe banen die goed betalen, en dat levert weer belastinginkomsten op. Als een bepaalde technologie van een universiteit komt, krijgt de universiteit een licentie en ontvangen ze twee, drie procent van de opbrengsten. De overheid kan ook nog mee investeren en daar rendement uit halen. Het enige probleem is wanneer die bedrijven zich elders gaan vestigen, zodat ze geen belasting betalen. Daar ben ik ook tegen.’
© jakob drenth

B. Amsterdam is een ecosysteem voor innovatie, educatie en groei

Ze zegt ook dat de overheid kampt met een imagoprobleem. Dat er alleen maar suffe ambtenaren zouden zitten en de echt avontuurlijke types in het bedrijfsleven werken.
‘Dat ben ik met haar eens. Ik was lector Innovatie in de publieke sector aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Daarvan leerde ik dat er in overheidsland ook veel ondernemers zijn die proberen verandering te bewerkstelligen, soms met veel succes. Het clichébeeld dat de publieke sector saai is en het bedrijfsleven hip, klopt niet.’
 
Heeft Mazzucato toch wel een punt met haar verhaal over de ondernemende staat?
‘Misschien is het zo’n hit omdat het enorm is aangeslagen bij ambtenaren met een minderwaardigheidscomplex. Als je bij de overheid werkt, weet je dat je belangrijk werk doet. Als iemand dat een keer hardop zegt, is dat natuurlijk heerlijk. Toen Mazzucato de eerste keer in Nederland was, dronk ik koffie met haar. Toen zei ze wat beschaamd: “het is helemaal niet zo’n indrukwekkende publicatie”. Ze heeft op een leuke manier beschreven wat wetenschappers allang wisten. Goed dat Tegenlicht er een uitzending aan besteedt, het is een rehabilitatie van de rol van de overheid.’ 
© vpro tegenlicht

Mariana Mazzucato

Wat is de ideale combinatie van publieke en private sector?
‘De overheid geeft veel geld uit aan onderzoek en ontwikkeling. Het gros daarvan gaat naar universiteiten voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. Ik zou graag meer geld zien voor toepassingen: prototypes en pilots die dicht tegen de wetenschap aan zitten. Als je daar dan ondernemers bij haalt, kunnen die het in de markt zetten. Het neveneffect is dat ze ook rijk worden, dat is dan mooi voor ze. Ondernemers kunnen ideeën uit de wetenschap toepassen, testen en groot maken. En dat is uiteindelijk goed voor iedereen.’