Keizer van het marathonschaatsen op natuurijs, maar nooit de Elfstedentocht gewonnen: Jan Roelof Kruithof.

Architect is hij ook, het wordt steevast nodeloos vermeld, maar het grote publiek kent Jan Roelof Kruithof uitsluitend als langeafstandschaatser, eentje die in de jaren zeventig en tachtig vrijwel onklopbaar was in wedstrijden boven de honderd kilometer. Zijn levenspech was dat er tussen 1963 en 1985 geen Elfstedentocht plaatsvond, anders zou de beste marathonschaatser op natuurijs als winnaar van ‘de tocht der tochten’ ook de beroemdste zijn geworden.

Hem restte slechts surrogaat. Tussen 1974 en ’91 won hij tien keer de Alternatieve Elfstedentocht, in Noorwegen, Finland, de VS en Elburg – sinds 1989 wordt in Oostenrijk op de Weissensee gereden. Allemaal leuk en aardig, maar het dient in Friesland te gebeuren, ook al is dat al sinds 1997 niet meer het geval. Kruithof reed hem in 1956 en 1963 uit, pakte vanaf eind jaren zestig de marathon echt serieus aan – hij zou zelfs bij 23 graden onder nul in een koelcel hebben getraind – maar kon de Elfsteden pas in 1985 weer rijden. Ondanks zijn 48 jaar gold hij toen als kanshebber, maar door een dubbele val bij het klunen in Kimswerd raakte hij achter op de kopgroep en werd twaalfde.

‘Tijdens het klunen daar lagen de matten niet goed en ik denk dat dat mij de overwinning heeft gekost,’ aldus Kruithof. Voor de (slot)aflevering van Andere tijden sport lieten de makers de nu 78-jarige nog eens over de originele matten klunen. In 1986 finishte Kruithof als 52ste, en in navolgende jaren bleef hij stug richting horizon doorschaatsen. In drie achtereenvolgende jaren verbeterde hij het wereldrecord 24 uur schaatsen en bracht het in 1994 in het Italiaanse Baselga di Pine op 665 kilometer en 700 meter. Dat record houdt nog steeds stand. 

Bij de laatste editie (1997) van de Elfsteden eindigde de toen zestigjarige Kruithof als eerste toerrijder, hoewel met de drie andere koplopers was afgesproken gelijktijdig te finishen. Winnaar Kruithof betoogde dat hij per ongeluk toch een kleine voorsprong op de anderen had genomen.