Loverboys en meer louche praktijken

Anita de Wit is oprichtster van de stichting Stoploverboysnu. Ze wijdt haar leven aan het helpen van meisjes die slachtoffer worden van een loverboy. In 2006 viel haar eigen, toen vijftienjarige dochter Angelique ten prooi. Het meisje werd misbruikt, mishandeld en moest als prostituee werken. Anita begon, aanvankelijk ter aanvullende hulp voor haar dochter, een opvangtehuis voor loverboyslachtoffers: de stichting die ze nu nog runt. Ze noemt dit opvangtehuis 'het vlinderhuis'. Anita heeft al een aantal meisjes ‘gered’, maar al die tijd is het haar niet gelukt om haar eigen dochter volledig uit de seksindustrie te trekken. Anita heeft met haar stichting nooit een officiële erkenning als jeugdzorginstelling gekregen; zij opereerde ‘slechts’ uit eigen ervaring. Haar werkwijze is door meerdere partijen bekritiseerd: door ex-slachtoffers, ex-medewerkers van de stichting en door politici. Documentairemaker Roy Dames, bekend van Foute vrienden (2010), bracht dit verhaal in beeld. Hij volgde voor Verloren dochters Anita en Angelique vanaf het begin, tijdens een periode waarin Angelique keer op keer ontsnapte en weer terugkeerde bij verschillende loverboys en waarbij ze verslaafd raakte aan harddrugs. Roy had intensief contact met moeder en dochter en verzamelde bij elkaar zo’n honderd uur aan filmmateriaal. De documentaire die nu verschijnt is, naar eigen zeggen, slechts een fractie van het hele verhaal.

Dat verhaal is dan ook nog niet ten einde. Angelique vervalt steeds weer in de prostitutie en werkt momenteel via seksadvertenties. De VPRO Gids sprak met Dames, waarbij hij veel losliet over wat er nu speelt. Hij liet zich daarbij ook beschuldigend uit over hoe in Nederland met de loverboyproblematiek wordt omgegaan. Dit artikel dient ter aanvulling op zijn documentaire.

Dames maakte eerder rondom het onderwerp vrouwenhandel Pandora’s Trail (1992), The Sex Police (2012), Dossier loverboy (2011) en de serie Loverboy (2008). Je kunt dus stellen dat hij aardig 'in' het onderwerp zit. Hij onderzocht voor deze documentaires onder andere het politieteam dat zich bezighoudt met zedenzaken van binnenuit, legde routes van internationale vrouwenhandelaren bloot en volgde ook toen al slachtoffers van loverboys. Na het verschijnen van zijn documentaire Dossier Loverboy werd Dames verweten dat hij het journalistieke wederhoorprincipe had geschonden. Een van de slachtoffers werd in de rechtbank namelijk niet geloofd na haar aangifte van misbruik en groepsverkrachting. Zeven jongens werden vrijgesproken omdat het meisje vrijwillig seks met deze groep gehad zou hebben. De rechter vond dat er onvoldoende bewijs was dat het tegen haar wil plaats had gevonden vond en de zeven jongens hielden vol dat ze het zelf zo had gewild. Mede door deze zaak is Dames nu voorzichtiger met het naar buiten brengen van slachtofferverhalen.

Er zijn volgens Dames echter ontelbare gevallen waarbij meisjes aangifte doen, maar waarna geen vervolging plaatsvindt, omdat het blijft bij haar woord tegen het zijne – of zelfs hunne. Dames: ‘Eén meisje zit niet in de documentaire, maar haar heb ik ook gevolgd. Saban B., een beruchte vrouwenhandelaar die nu in Turkije woont, heeft haar samen met een maat jarenlang misbruikt. De maat werd gevangen genomen, kreeg zeven jaar door haar aangifte, maar is in hoger beroep gegaan. Recherche uit Utrecht drong destijds aan op aangifte, maar uiteindelijk is hij gewoon vrijgesproken vanwege te weinig bewijs. Hij hoefde zelfs geen schadevergoeding te betalen. Een vriend van Saban B. woont nu achter dat meisje en zij voelt zich gevangen in haar woning. En dit is exemplarisch.’

Volgens Dames wordt maar een klein percentage van de loverboys vervolgd. Dit mede doordat er nu eenmaal gevallen zijn waarin onzekere pubermeisjes liegen – de politie is dus wantrouwig. Wanneer een meisje wordt geloofd en vervolgens niet bewezen kan worden dat het tegen haar wil plaatsvond, moet wilsonbekwaamheid worden bewezen, wat erg lastig is. Omdat er wel vaak sprake is van drugsverslaving, schulden en machtsverhoudingen, kun je volgens Dames stellen dat zo’n meisje geen weloverwogen keuzes maakt wanneer ze met groepen mannen naar bed gaat. ‘Een keer waren we een meisje op het spoor, ze had een afspraak met een groep jongens – het waren bij ons bekende loverboys. In een parkeergarage hier in IJburg, we hadden het Whatsappverkeer gehackt. We zagen eerst die jongens naar binnengaan en daarna dat meisje. Ze deed haar ding en kwam weer naar buiten. Je weet het natuurlijk niet zeker, maar dat vul je dan in. Bij zulke gevallen wordt door de politie niets gedaan omdat die jongens gewoon zeggen dat zij het wilde.’

De achtergrond van de slachtoffers speelt volgens Dames ook mee. ‘Veel meisjes zijn nu eenmaal laagopgeleid en komen ook uit een laagopgeleid gezin. Daar kijkt de politie toch minder naar om.’

Een beschuldiging loopt dus niet zo makkelijk uit op een vervolging, wat weer leidt tot terughoudendheid met aangifte doen. Niets immers zo gênant als zeggen dat je je ongewild hebt geprostitueerd en vervolgens neergezet worden als leugenaar of aansteller.

Volgens Dames en De Wit zijn er nog meer instanties die niet deugen. Meisjes belanden regelmatig via een loverboy op een pornosite. Het is aan de site om op dit soort gevallen toe te zien. Vragenlijsten en drugstesten kunnen als hulpmiddel dienen om de achtergrond bloot te leggen om slachtoffers vervolgens te weigeren. In 2013 werd Kim Holland in het boek De meisjes van mevrouw De Wit, geschreven door Valérie Lempereur – beter bekend als Patricia Perquin – ervan beschuldigd meisjes uit te buiten en nauw samen te werken met loverboys wier slachtoffers op haar site staan. Het boek beschreef de verhalen van slachtoffers die allemaal in het opvangtehuis van De Wit terecht zijn gekomen. Een van de meisjes zou op Hollands pornosite, kimholland.nl hebben gestaan. Kim Holland ontkende iets van het loverboyverleden te weten en schakelde een advocaat in. Ze ging in gesprek met De Wit en de schrijfster van het boek waarna de ‘ruzie’ werd bijgelegd. In de volgende druk werden de beschuldigingen richting Holland weggehaald en er hoefde geen schadevergoeding betaald te worden. Holland gaf destijds aan dat ze het verschrikkelijk vond dat meisjes onder dwang op haar site terecht waren gekomen en wilde, samen met Perquin en Anita de Wit ‘deze misstanden gaan aanpakken.’

Eind goed, al goed? Helaas niet. Dames en De Wit stellen om te beginnen beiden in een interview met de VPRO Gids dat alles uit het boek De meisjes van mevrouw De Wit waar is. Dames beweert zelfs nog meer belastend materiaal te hebben over Kim Holland. Dochter Angelique, tevens een van de hoofdpersonen uit het boek De meisjes van mevrouw De Wit, is nu met filmpjes uit 2014 op de site van Kim Holland te vinden, onder een andere naam. Ondanks haar zwartgeverfde haren is Angelique goed herkenbaar. Dat terwijl bij Holland bekend zou kunnen zijn dat Angelique ernstig beschadigd is, onder dwang van een loverboy stond (en staat) én een drugsverslaafde is. Het boek in kwestie en de media stonden er destijds immers mee vol. De Wit denkt inderdaad dat Holland dit moet weten en gelooft zelfs dat het een publiciteitsstunt van haar kan zijn. ‘Ik heb expres niet naar buiten gebracht dat mijn dochter op die site staat, omdat het dan in de aandacht zou komen en steeds meer mensen die video’s zouden kopen. Ik wil haar niet spekken.’

Kim Holland liet aan de VPRO Gids weten nooit van Angelique gehoord te hebben.  Wanneer zij gewezen wordt op het filmpje op haar pornosite antwoordt ze: ‘Ja, die ken ik. Dat is een lief meisje, daar is verder niets op aan te merken.’ Ze geeft aan niet te weten dat dit de dochter van Anita is, dat ze haar zelf nooit heeft gezien, en dat ze schrikt van het nieuws. ‘Zij heeft inderdaad een jaar geleden een paar filmpjes gemaakt, maar toen was ik druk met andere dingen.’ Op de vraag of zij alle ophef in het nieuws rondom Anita en Angelique dan ook niet heeft meegekregen antwoordt ze:  ‘Ik volg het Nederlandse nieuws niet zo, ik woon momenteel in België.’ Dames wantrouwt Holland: ‘Ze woont echt niet in België, omdat ze België nou zo leuk vindt.’
Of er hier inderdaad sprake is van opzet of slechts van onoplettendheid van (het team van) Holland, is lastig te zeggen. Feit blijft wel dat de filmpjes van Angelique ook nu nog op de pornosite staan. 

Kim Holland liet als reactie op dit artikel aan de VPRO weten:
 
'Ik heb nooit, in wat voor vorm dan ook, samengewerkt met loverboys, en ik heb altijd mijn uiterste best gedaan om uitsluitend te werken met vrouwen die uit vrije wil meespelen in films. De werkwijze bij het selecteren van meisjes voor het optreden in onze films is zeer zorgvuldig. Ik doe geen zaken met mannen, uitsluitend met de meisjes persoonlijk. Wij scannen het paspoort, lichten ze vooraf duidelijk in over wat ze kunnen verwachten en gaan nooit over hun vooraf aangegeven grenzen heen. Wij zijn zuinig op de meisjes die bij ons filmen. Angelique heeft zich, net als alle meisjes doen, gewoon via mijn site kimholland.nl aangemeld, persoonlijk. Bij de opnamen had zij haar paspoort bij zich, en was zij alleen. Haar aanmelding dateert van 9 januari 2015. De opnamen zijn dus alle in 2015 gemaakt. Mevrouw De Wit doet in het artikel in de VPRO-gids voorkomen alsof ik haar had moeten herkennen... Hoe? Ik kende dat meisje niet en ook mijn producer kende haar niet. Angelique heeft persoonlijk modellenformulieren ingevuld en ondertekend. Haar betaling heeft zij persoonlijk ontvangen. Er was geen enkele aanleiding voor ons om te denken dat er iets fout zou zitten. Angelique heeft bij ons geen verzoek tot verwijdering van de betreffende films gedaan. Ik ben van mening dat wij zorgvuldig hebben gehandeld. Wij hebben de films inmiddels uit eigen beweging verwijderd. Het is simpelweg onjuist wat mevrouw De Wit en de heer Dames zeggen. Zowel met betrekking tot de, uiteindelijk, rechtgetrokken beschuldigingen in het boek, als met betrekking tot de beschuldigingen over de dochter van mevrouw De Wit.'

Er is nog meer aan de hand. Wanneer slachtoffers worden geloofd op zoek gaan naar hulp, wordt deze volgens Dames onvoldoende en te laat geboden. Hij vertelt: ‘Er is wel opvang mogelijk in een afkickkliniek, maar hiervoor zijn te lange wachtrijen. Wanneer een meisje ontsnapt aan een loverboy, moet ze meteen geholpen worden, niet pas na twee weken. De Wit biedt juist hierom direct hulp en heeft een eigen werkwijze, waarbij er veel persoonlijk contact is. Ze heeft geen erkenningskeurmerk, maar zo’n erkenning zegt sowieso weinig. Dan komt er een keer iemand langs en dan krijg je zo’n stickertje. Daarbij wordt er veel niet opgemerkt. Als je wil weten of een instelling goed werk levert, moet je er lange tijd in zitten, zoals ik.’

Toch is dus lang niet iedereen lovend over de werkwijze van De Wit. Het internet staat vol met ervaringen en verhalen waaruit zou blijken dat de behandelwijze van de stichting niet deugt. Er zou met geld gesjoemeld worden, Anita zou vreemde regels opleggen aan de meisjes en contact met de ouders soms verbieden. Hier zijn echter geen aangiften of harde bewijzen van, het blijft ‘van horen zeggen’.

Dames en De Wit stellen dan ook dat deze negatieve publiciteit uiteindelijk ontstaan is bij mensen met persoonlijke belangen. ‘Een man van destijds
53 was vrijwilliger bij de stichting, maar ging naar bed met een 22-jarige cliënt. Hij begon daarna zelfs een relatie met haar, terwijl dat meisje zwaar beschadigd was en nog in therapie bij ons. Hij mocht daarom niet blijven werken voor de stichting. Nu is deze man iemand die veel kritiek heeft en zijn verhaal verspreidt.’ De betrokken ex-vrijwilliger ontkent de beschuldiging niet, en reageert: ‘Ik heb dit allang afgesloten en geen zin meer het erover te hebben. Anita weet heel goed waarom ik kritiek op haar heb.’

Ook heeft de vader van een van de slachtoffers geklaagd dat de band met zijn dochter beschadigd zou zijn door haar verblijf in De Wits opvangtehuis. Ze wilde ineens geen contact meer. De Wit laat weten dat dit een andere reden heeft. ‘Het meisje was door haar vader misbruikt, zowel moeder als psycholoog zijn inmiddels met dat verhaal verder gegaan. Niet zo gek dat ze hem niet meer wil zien.’

In 2013 stelde SP-kamerlid Nine Kooiman Kamervragen over de stichting omdat zij de werkwijze wantrouwde. ‘Meisjes worden hier opnieuw uitgebuit en dit moet zo snel mogelijk stoppen.’ De Wit: ‘Nine Kooiman van de SP heeft ontzettend veel aan te merken maar is zelf nooit langs geweest om te kijken hoe het eraan toegaat. Ook is het volgens mij geen toeval dat haar broer bij een gevestigde jeugdzorginstelling werkt.’

De Wit wordt volgens Dames als een soort concurrent van de jeugdinstellingen gezien, terwijl ze gezamenlijke doelen hebben. Nine Kooiman stelt: ‘Ik heb niets tegen Anita persoonlijk, ook al lijkt dat soms zo. Ik vind dat alle opvangtehuizen onder toezicht moeten staan. Het is geen probleem dat ze particulier is, dat zijn tandartspraktijken bijvoorbeeld ook, maar er moeten wel professionele hulp geboden worden. Als Anita de Wit stelt dat ze wel een vorm van toezicht heeft omdat het Advies en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) langs is geweest en geen reden zag voor nader onderzoek, vind ik dat juist zorgwekkender. Dat het AMK langsgaat moet niet nodig zijn.’
De Wit stelt dat ze het goed vindt dat er Kamervragen worden gesteld. ‘Ik heb niets te verbergen, laat de Inspectie Jeugdzorg maar komen zodat ik een erkenning kan krijgen.’

Maar wat is dan precies het probleem? Drie van de kamervragen van Nine Kooiman aan staatssecretaris Van Rijn waren: ‘Hoe houdt de Inspectie Jeugdzorg toezicht op particuliere jeugdzorgorganisaties? Heeft de Inspectie Jeugdzorg al eerder moeten ingrijpen bij particuliere jeugdzorgorganisaties? Bent u bereid om de Inspectie Jeugdzorg onderzoek te laten doen bij deze organisatie?’ Het korte antwoord van Staatssecretaris van Rijn op deze drie vragen was: ‘Zoals wij reeds eerder hebben aangegeven op uw Kamervragen, heeft de Inspectie Jeugdzorg geen toezicht op particuliere aanbieders.’ Daarmee lijkt de discussie besloten, maar ondertussen is er nog steeds geen zicht op officiële opvang waar slachtoffers van loverboys direct terecht kunnen. Dit onderwerp verdient in elk geval zorgvuldige aandacht waaraan het nu nog te vaak ontbreekt. De Wit, hoewel misschien geen professional, legt haar goedbedoelde vinger alvast op de zere plek.

Donderdag 18 februari, NPO 3, 21.00-21.55 uur (BNN)