Drie weken voor het einde van de voetbalcompetitie keek en luisterde de VPRO Gids achter het glas mee bij Langs de lijn, dat in januari vijftig jaar bestond.

Op Journaalplein 1, het fraaie adres van de NOS op het Media Park, drinken twee agenten in de hal bij de receptie ontspannen een kop koffie. Even bijpraten tijdens hun rustige zondagse ronde. Ze hebben vermoedelijk geen idee dat boven hun hoofd in de studio van Langs de lijn op hetzelfde moment geld over tafel gaat, cash. Vreemde valuta zelfs. Daarmee wordt illegaal gegokt op de uitslagen van wedstrijden uit de Nederlandse voetbalcompetitie. Vandaag op onder meer Vitesse-Feyenoord, Sparta-ADO Den Haag en PSV-Ajax. Deelnemers aan deze praktijken zijn de presentatoren Hugo Borst en Henry Schut, maar ook regisseur/eindredacteur Pim van den Bosch gokt mee.

Opmerkelijk is dat Spartafan Borst verwacht dat zijn favoriete club met 1-3 verliest. Schut voorspelt bij elke wedstrijd 2-2. Op het eerste gezicht niet verdacht, maar insiders weten dat een doelpuntrijk gelijkspel vooral het eigenbelang dient van de opvallend gespierde sportliefhebber. Want hoe meer doelpunten, hoe spannender Langs de lijn. De gokadministratie plus de met contanten gevulde prijzenpot liggen nog zichtbaar op de presentatiedesk. Blijkbaar was men even vergeten dat de VPRO Gids langs zou komen.

Voor een bezoek aan het bekende radioprogramma zijn genoeg redenen. Het bestaat dit jaar een halve eeuw, blijft fier overeind terwijl live voetbal kijken enorm is toegenomen en de voetbalcompetitie ongekend spannend is. Het zou zomaar kunnen dat de laatste wedstrijddag, zondag 14 mei, beslissend wordt. Ideaal voor het radioprogramma, omdat dan álle wedstrijden om 14.30 uur beginnen en het ‘rondje langs de velden’ daadwerkelijk de lading dekt. Want al zijn er genoeg andere sporten, de bekende uitdrukking heeft wel aan betekenis ingeboet sinds het voetbal over het weekend is versnipperd.

retrokast

Hoewel het bij Langs de lijn vooral om spanning gaat, is van zenuwen of stress niets te merken in de studio. De sfeer is opvallend ontspannen. Achter het glas zitten Borst en Schut, daarvoor twee technici en eindredacteur/regisseur Van den Bosch. De presentatoren kunnen twee wedstrijden volgen, de regisseur heeft zicht op vier schermen.

Vlak voordat de uitzending begint, vraag ik hoopvol wat er allemaal mis kan gaan. ‘Alles,’ antwoordt Schut. ‘En dat is juist het leuke,’ vult Borst opgewekt aan. Aan een speciale voorbereiding doen de twee niet. Overbodig. Schut: ‘Ik volg de sport en ben er de hele week mee bezig. Dus dat hoeft niet meer, al heb ik vanochtend wel even turnen gekeken.’

Om niet te storen, loop ik zo zacht mogelijk naar de ruimte aan de andere kant van het glas. Die omzichtigheid blijkt helemaal niet nodig. ‘Je kunt gewoon in- en uitlopen. En verder alleen opletten of het lampje van mijn microfoon brandt,’ zegt Schut.

Eerst maar eens kijken bij regisseur Van den Bosch. Die zit achter een intrigerende retrokast met allerlei vierkante, gekleurde knoppen. Op die knoppen staan termen als Vork 2 Talk, Mon Tuner en NAS 1 M. Op de kast zit een microfoon en langs de bovenkant hangt een strook papier met daarop handgeschreven de wedstrijden van vandaag plus de namen van de verslaggevers van dienst. Verder houdt de regisseur een batterij aan schermen en de klok in de gaten. Ik tel een stuk of zeven sportwedstrijden, deels met elkaar overlappend, maar klein bier vergeleken met de slotdag, wanneer ook alle voetbalwedstrijden tegelijk zijn.

De regisseur erkent dat het programma vandaag een eitje voor hem is. Communicerend met zijn technici, het presentatieduo en de verslaggevers vertelt hij tussendoor dat hij ‘van de Tros komt, de Olympische Spelen van 1992 in Barcelona zijn eerste grote klus bij de NOS was, hij daarna alle grote sportevenementen deed en dat radio het mooiste is wat er bestaat’.

Van den Bosch

spil

Zijn multitasken doet mij na een paar minuten al duizelen. Hij is met zestien mensen in contact. ‘Met jou erbij zeventien,’ vertelt hij lachend. Licht ongemakkelijk vraag ik of ik niet te veel stoor. ‘Nee hoor, je kunt gewoon alles vragen. Als het niet uitkomt, geef ik gewoon geen antwoord.’ Op de vraag of hij in de kroeg ook met zo veel anderen tegelijk praat, komt geen rechtstreeks antwoord. ‘Daar kom ik niet zo veel. Ik ben meer van de tennisbaan.’

Verder zegt de regisseur dit soort zinnen:
‘We ronden af en sluiten met de pingel.’
‘Hebben we nog karakteristieken?’
‘Straks wat sfeergeluid uit Venlo van gisteren.’
‘Zijn er nog files?’
‘Eerst Gio, dan Marcella en Chris.’
‘Hebben we general noise van de motor- cross?’
Van den Bosch is de spil van het programma. Bij hem komt alles samen en hij heeft het overzicht. Maar zeg niet dat híj degene is die alles bepaalt. ‘De sport bepaalt.’

Het lijntje uit Eindhoven is nog een beetje dun, meldt de technicus.
Niet alle sporten zijn volgens Van den Bosch even geschikt voor de radio. ‘Judo is echt vervelend. Je weet nooit hoelang dat duurt. Kan in een paar seconden afgelopen zijn. Wielrennen is ideaal. Het peloton vertrekt en gaat naar de finish. Tennis is ook fijn. Daarvan weet je ook niet hoelang het duurt, maar alle sets moeten wel afgewerkt worden.’

Vanwege Luik-Bastenaken-Luik zijn er veel bijdragen van Gio Lippens. Dankzij zijn vakmanschap klinken die zelfs voor deze fietsleek spannend. Maar de koers zélf is slaapverwekkend, horen we even later van dezelfde Lippens. ‘Het is een hopeloos saaie koers. Ik hoop dat er nog wat gaat gebeuren.’
Dan komt Borst de studio uit. ‘Het is weer een sombere dag voor Sparta. Het gaat niet goed komen!’ Als hij terugkomt met twee bekers thee loop ik mee de studio in en ga naast Schut zitten. Mag.

Henry Schut (l) en Hugo Borst (r)

'Iedereen weet dat ik voor Sparta ben, dus ik ga niet hypocriet doen. Ik speel er een beetje mee, maar ik moet oppassen. Soms zit ik in een spagaat en daar kom ik niet altijd uit.'

Hugo Borst

sfeer maken

Schut en Borst eten een banaan, wat druiven en kijken voetbal. Dat valt tegen, omdat Feyenoord de wedstrijd al snel beslist. Ik zit erbij, kijk ernaar en wacht tot de rode microfoonlichtjes uit zijn en niets meer ‘open’ staat.

Dan vraag ik wat het moeilijkst is aan hun werk.
Schut: ‘Als we negen wedstrijden tegelijk hebben, moeten we proberen om alle belangrijke momenten te pakken. Voor Pim is dat het moeilijkst.’
Dan zijn we weer even stil, want de nieuwslezeres leest haar bulletin voor. Ze zit op een andere stoel, omdat ik de hare heb.
Een nieuw gezicht komt even binnen. ‘Dit is Hans van de motorcross,’ zegt Schut. Ik groet Hans en meen vanmiddag een verslaggever met de naam Hans van Loozenoord gehoord te hebben vanuit Valkenswaard. Zijn verslag kwam van een verdieping lager.

Schut houdt tijdens de uitzending op zijn mobiel en computerscherm het nieuws in de gaten, maakt geconcentreerd aantekeningen en haalt thee voor Borst, voor mij en voor zichzelf. ‘Je moet blijven bewegen. Dit duurt vijf uur.’
Borst probeert nog een keer zijn Sparta de goede kant op te sturen. ‘Die kant op.’ Ik stel een domme vraag over de rolverdeling.
Schut: ‘Bij Hugo ligt het zwaartepunt op voetbal, bij mij op de rest.’
Borst: ‘Ik doe al het voetbal. Soms doet Henry ook voetbal, maar hij is de anchorman, het anker, de presentator. Ik noem mezelf presentator, sidekick, en probeer ook sfeer te maken.’

In zo’n vrijere rol is het ook makkelijker om uit te komen voor je clubvoorkeur. ‘Iedereen weet dat ik voor Sparta ben, dus ik ga niet hypocriet doen. Ik speel er een beetje mee, maar ik moet oppassen. Soms zit ik in een spagaat en daar kom ik niet altijd uit.’

tactisch geel

Die clubliefde heeft zelfs al een keer tot sancties geleid. ‘Ik heb mezelf een keer geschorst nadat ik een scheidsechter had beledigd. Maar dat was wel op een avond dat er een mooi concert was.’ Tactisch geel pakken heet dat in de voetbalwereld. Als sidekick kan hij zich sowieso meer permitteren.

‘Het puur beschrijvende van de verslaggevers is ook veranderd, omdat wij hier meekijken en weten wat er gebeurt. Ik zeg het ook gewoon als ik zie dat de verslaggever ter plekke het verkeerd had. En soms zoek ik de discussie. Vooral met Arman (Avsaroglu, HH), een van onze angry young men. Vindt hij ook wel leuk.’

Hierna ontstaat er on air een kort twistgesprek over de betekenis van ‘theekransje’ en ‘naaikransje’, als typering voor het bloedeloze spel van Sparta. Het is een wat atypisch voorbeeld en ook een beetje flauw, maar geeft wel aan hoe voetbal op de radio moet worden verslagen in een tijd dat veel liefhebbers de wedstrijd kijken. Met meer show.

Schut: ‘Het programma is een uur langer geworden. Daarbij zijn de wedstrijden verdeeld over het hele weekend. Als er dan geen topper tussen zit, moet je meer je best doen. Vooral in het begin van het seizoen, als er nog geen beslissingen vallen. We maken er meer een show van en nemen de ruimte om commentaar te geven. Het kan zo een paar minuten over een nieuwe bondscoach gaan.’
‘Maar als het voetbal spannend genoeg is, zijn we minder te horen,’ zegt Borst. Zijn lampje gaat aan. ‘Terug naar het GelreDome in Arnhem.’

(Twee uur later verliest Ajax van PSV en lijkt de competitie helaas voor de slotdag al beslist.)