Ineens woonde ik in het land van Omikron. 

Kort nadat Zuid-Afrikaanse wetenschappers eind november in hun laboratoria een nieuwe coronavariant identificeerden kreeg ik bezorgde telefoontjes uit Nederland. 

Of ik het nog volhield op deze kennelijk zeer besmettelijke gronden? 

Het Verenigd Koninkrijk had die ochtend de grenzen al dichtgegooid voor reizigers van hier. Ook het anders zo aarzelende coronacrisisteam in Nederland sloot een paar uur later Schiphol. 

Niet voor Nederlanders, maar voor iedereen uit Zuid-Afrika, Botswana, eSwatini, Lesotho, Namibië, Zimbabwe, Mozambique en Malawi. Niet dat er in die laatste vier landen Omikron was gevonden, maar je weet maar nooit…

Ik keek even op de coronadashboards. 22.000 nieuwe besmettingen in Nederland, per dag. Meer dan 40.000 in het Verenigd Koninkrijk. Per dag. Bijna 400.000 in de Europese Unie, maar die landen mochten blijven vliegen.

Zelfs toen bleek dat Omikron al sinds 19 november in Nederland was, dagen voor de variant in Zuid-Afrika was aangetroffen, mochten Nederlanders blijven vliegen waar ze wilden.

Het Verenigd Koninkrijk gooide ook Nigeria in de ban, nadat daar drie reizigers uit Zuid-Afrika de variant onder de leden hadden.

De Duitse krant Rheinpfalz Am Sonntag kopte: ‘Het Afrikaanse virus is onder ons’. De Spaanse krant La Tribuna drukte een cartoon af met een bootje vol zwarte omikronvirussen met rode lippen. Het bootje had een Zuid-Afrikaanse vlag. 

Ik belde met Fatima Hassan, activist van het Health Justice Initiative, en zij noemde dit alles wat het simpelweg is: racisme.

‘Ik dacht dat Nederland aan onze kant stond tijdens de strijd tegen apartheid en moet je nu eens kijken’, sprak ze boos.

De wereld was Zuid-Afrika dank verschuldigd voor de ontdekking van de variant, maar kreeg ‘reisapartheid’ als beloning, twitterde president Cyril Ramaphosa. ‘Dit is hypocrisie van het ergste soort’.

Omikron wordt nu misbruikt als instrument tegen immigratie, zei Nana Akufo-Addo, zijn collega in Ghana.

Ik dacht terug aan maart 2020 toen corona voor het eerst in Kaapstad werd aangetroffen, nadat het met een Nederlandse toerist was meegereisd.

Hij had een aantal wijnboerderijen in de Kaap bezocht en die wijnboerderijen werden superspreaders.

Corona kwam uit het noorden, niet andersom. Maar de presentatie van Afrika als de broedplaats van enge ziektes is hardnekkig. Terwijl Europa heel wat zou kunnen leren over de aanpak van pandemieën.

De wetenschappers die hier de Omikronvariant voor het eerst identificeerden zijn allemaal geschoold in de jaren dat hier ‘s werelds grootste bestrijdingsprogramma van hiv en aids werd uitgerold.

In Oost-Congo volgde ik eens een team van doktoren dat van huis naar huis ging nadat een ebola-besmetting was aangetroffen in een dorp op de grens met Oeganda.

Binnen 24 uur hadden ze iedereen die met de vrouw in aanraking was geweest, geïsoleerd. Zo werd ebola van geval tot geval uitgeroeid.

Vliegverboden werken niet, omdat nieuwe uitbraken altijd te laat worden geconstateerd en dan is het virus de wereld al rond, zoals ook met Omikron het geval is.

Maar de gevolgen zijn desastreus.

In Zuid-Afrika stond het toeristenseizoen voor de deur, in december en januari wordt hier het geld verdiend aan buitenlandse toeristen.

De meesten komen uit het Verenigd Koninkrijk, Nederland is op de op vier na grootste leverancier van toeristen voor Zuid-Afrika.

Die toeristen komen niet meer. De officiële werkloosheid in Zuid-Afrika is nu bijna 40 procent.

Toen ik vanochtend door Kaapstad reed zag ik tenten bij het stoplicht, krotten naast de ingang van het ziekenhuis en zelfs plastic bouwsels tussen de vangrails van de snelweg N1.

Hoe je slaapt tussen dat razende verkeer, ik zou het echt niet weten.

Maar dat is dus de prijs van Omikron.

• Researcher James Barnett schreef een indrukwekkende reportage over de bandieten in het noordwesten van Nigeria. Zij zijn daar al langere tijd verantwoordelijk voor massa-ontvoeringen van schoolkinderen en moorden. Barnett wilde weleens weten wie die bandieten zijn en wat ze nou eigenlijk willen. Achterop een motor, vergezeld door de bandieten met hun AK-47's, bracht hij een uniek bezoek aan een aantal van de ‘warlords’. De boodschap die ze over leken te willen brengen was tweezijdig. Met aan de ene kant pogingen om hun imago te verzachten en te hinten op de wens voor amnestie en aan de andere kant groot machtsvertoon met hun wapens. Tijdens dat opscheppen bevestigden ze iets waarover Barnett alleen nog geruchten had gehoord: een connectie met terreurgroep Boko Haram.
   
• In eSwatini is het al maanden onrustig. De laatste absolute monarchie van Afrika kent veel armoede en een hele rijke koning. Veel jongeren gingen de straat op om tegen koning Mswati III te protesteren. Tientallen mensen kwamen om het leven toen de protesten hard werden neergeslagen. Maar de protestacties gaan door en nemen andere vormen aan. Erik van Zwam, buitenlandredacteur voor Trouw, was in het land en vertelt in Bureau Buitenland over de koning met 15 vrouwen en de onvrede onder zijn onderdanen.
   
• Eindelijk beweging in de zaak van de twee vluchtelingen uit Kameroen die al maanden vastzitten in de bufferzone op Cyprus (we spraken ze in de vorige uitzending van Frontlinie). De paus bracht een bezoek aan het eiland en heeft 50 vluchtelingen, waaronder dus deze twee, onderdak aangeboden in Italië. Een katholieke hulporganisatie gaat zich over ze ontfermen. De paus haalde in zijn toespraak hard uit naar het vluchtelingenbeleid van Europa, waar pushbacks aan de orde van de dag zijn. Hij waarschuwde dat de Middellandse Zee een koude begraafplaats zonder grafstenen wordt en smeekte deze ‘ondergang van de beschaving’ te stoppen.

Tot de volgende.

Groet,

Bram Vermeulen