Onze laatste Frontlinie-uitzending over de Russen in Afrika laat me nog niet los. Een paar gedachten hierover nog.

Het huurlingenleger van de Wagner Group spreekt natuurlijk tot de verbeelding. VICE News publiceerde in dezelfde week de documentaire ‘The Terror Was Palpable’: Inside Russia’s Notorious Mercenary Group.

Hun filmploeg was in januari in de Centraal Afrikaanse Republiek (CAR). Dat was een maand voor de oorlog in Oekraïne uitbrak en de collega’s van VICE mochten toen nog meekijken bij de trainingen die de Russen geven aan de strijdkrachten van de CAR.

Mijn favoriete citaat komt van Vitali Perfilev, de leider van de huursoldaten: ‘Wagner is een mythe, uitgevonden door journalisten. Maar wij malen niet om hoe je ons noemt. Je mag ons Wagner, Mozart, Schubert, Chopin of Stravinsky noemen. Het doet niets af aan de betekenis: we zijn nog steeds Russische instructeurs, met als doel noodlijdende landen helpen.’ 

Toen we in april Wagner benaderden voor een bezoek aan de legerbasis, kregen we te horen dat ‘dit niet het juiste moment is’. Met andere woorden: de Oekraïne-oorlog heeft alles veranderd.

En nu de relativering. Er is niets typisch Russisch aan de inzet van huursoldaten. De oorlogen in Irak en Afghanistan waren kassa voor de huursoldaten van de voormalige Amerikaanse marinier Erik Prince.

Hij is de oprichter van Blackwater, dat na aantijgingen over mensenrechtenschendingen de naam veranderde in Academi. Het idee achter Blackwater vergelijkt hij met FedEx en de posterijen: ‘Een efficiënte, geprivatiseerde oplossing voor sclerotische en spilzieke overheidsbureaucratie.’

Zijn bedrijf dook later weer op in Libië, net als Wagner trouwens. Noem het de privatisering van oorlog: voor een fikse prijs verschonen ze regeringen van mogelijke mensenrechtenschendingen en vervolging.

De vraag is of Wagners avonturen in Afrika wel zo veel geld opbrengen. Een goed ingevoerde zakenman in de hoofdstad vertelde me dat de Russen kennelijk te weinig verdienen met de diamanten en goud en nu in alle bedrijfstakken actief willen worden: ze stoken wodka, zijn een restaurant begonnen en onderzoeken andere mogelijkheden.

Collega Bram Posthumus vraagt het zich ook af in dit stuk dat hij schreef voor Al Jazeera: “Analysis: The curious case of Russia in Central African Republic”. Hierin zegt analist Alex Vines dat de Russen teleurgesteld zijn over de opbrengsten: ‘Ze krijgen geen rendement op hun investering, behalve dan een paar individuen die profiteren van toegang tot middelen, die zij kregen in ruil voor hun diensten.’

In onze uitzending spreken we uitgebreid met een journalist in de Centraal Afrikaanse Republiek die voor zijn leven vreest, na de mysterieuze dood van een aantal collega’s. Veel mensen vroegen na de uitzending of ons werk daar niet erg gevaarlijk was. Ik denk dat onze collega’s daar en op veel andere plekken veel meer gevaar lopen.

In dat licht wil ik nog even stilstaan bij de moord op onze Palestijnse collega Shireen Abu Akleh.

In de dagen na haar dood hoorde ik veel enerzijds-anderzijds-analyses, Israël zegt zus, de Palestijnen zeggen zo. Zelfs toen voor het oog van de camera Israëlische soldaten de dragers van haar doodskist aanvielen, zodat ze bijna ten val kwamen, zag je tv-verslaggevers over hun woorden struikelen bij de schuldvraag.

False equivalence heet dat: alsof de waarheid achter haar moord ergens in het midden ligt, waar twee vechten hebben twee schuld, dat idee. De Israëlische autoriteiten kwamen al snel tot de conclusie dat een strafrechtelijk onderzoek niet nodig was.

De meeste Europese leiders, inclusief premier Rutte hoorde je er niet over. 

CNN, dat toch al jaren erg voorzichtig is met kritiek op Israël, kwam tot de conclusie dat Israëlische soldaten Shireen Abu Akleh bewust en gericht hebben gedood. 

Een journalist, slechts bewapend met een opschrijfboekje, geëxecuteerd. Stel je voor dat niet Israël maar Rusland haar dood op zijn geweten had, was het dan ook zo stil gebleven?

• Als je meer wil lezen over de Centraal Afrikaanse Republiek, lees dan Louisa Lombard's State of Rebellion. Over een land dat te groot is om te besturen en daarom sinds de komst van de Fransen eind negentiende eeuw is uitbesteed aan privébedrijven die de diamantmijnen, de bossen, het wild en de mensen per concessie beheerden. Wagner is gewoon het zoveelste bedrijf met de hand in de honingpot.
• Wat ook jarenlang een honingpot vormde, eerst voor de Fransen en daarna voor de Amerikanen, is Haïti. Hoewel ze daar ze in 1804 de Fransen wisten te verjagen, kwam de voormalige heerser twintig jaar later doodleuk terug voor 'herstelbetalingen'. Die double debt stortte het land in armoede. Het is een ontstellend - en in Frankrijk nagenoeg onbekend verhaal - dat The New York Times in dit artikel uiteenzet: "6 Takeaways About Haiti’s Reparations to France".
• Mooi nieuws voor de collega’s van Bureau Buitenland: zij maken kans op de Zilveren Reissmicrofoon. De jury: ‘Er wordt hier journalistiek van een hoog niveau bedreven.’ Bureau Buitenland is er elke werkdag op NPO Radio 1 en altijd als podcast. Nog een luistertip: de podcast Europa draait door, waarin Arend Jan Boekestijn en Tim de Wit wekelijks het laatste Europese nieuws doornemen. Zij kregen afgelopen week bezoek van correspondenten Kysia Hekster en Michiel Driebergen, die kwamen vertellen over hun ervaringen in Oekraïne de afgelopen drie maanden.

Tot de volgende.

Groet,
Bram Vermeulen