VPRO Tegenlicht

expeditie beter Nederland

VPRO Tegenlicht gaat over de grens, op zoek naar inspirerende voorbeelden die ons laten zien hoe wij Nederland in 2024 kunnen verbeteren.

vanaf 26 november online | donderdag 30 november 20.30 NPO 2

Een aantal vraagstukken waar wij in Nederland op vastlopen, worden in andere landen wél opgelost. Waar wij blijven hangen in eindeloze politieke beslommeringen en vastgeroeste ideeën, worden in andere landen gedurfde besluiten genomen, met spectaculaire resultaten. Wat kunnen we leren van deze initiatieven, en hoe kunnen ze in Nederland worden toegepast? 

Sociaal wonen 

Oostenrijk staat misschien niet bekend als het meest vooruitstrevende land op aarde, maar als het gaat om sociale woningbouw en betaalbaar wonen staan ze bovenaan. Regisseur Arnout Arens reist af naar de hoofdstad Wenen, waar maar liefst 60% van de bevolking in sociale huurwoningen woont. Deze stad is zelfs uitgeroepen tot de leefbaarste stad ter wereld. Hier zijn huurprijzen van €250 voor een appartement van 50 vierkante meter heel normaal. In Graz, de tweede stad van het land, worden onder leiding van burgemeester Elke Kahr ook nieuwe sociale woningen gebouwd. Sociale woningbouw voor bijna iedereen is in Oostenrijk de norm, kan dat ook in Nederland?

Sterke vrouwen 

IJsland prijkt al vele jaren bovenaan internationale lijsten als het gaat om gendergelijkheid. Regisseur Esmée van Loon bezoekt het eiland tijdens een historische 'kvennafrí' (vrouwenstaking) om te ontdekken wat Nederland kan leren van de IJslanders op het gebied van gendergelijkheid. Samen met de first lady van IJsland, Eliza Reid, onderzoekt ze het geheim van 'sprakkar,' een IJslands woord dat staat voor bijzondere, sterke vrouwen. Ligt het geheim in apps zoals Heima, waarmee eerlijke taakverdeling in huis wordt bevorderd? Of in vrouwelijk leiderschap in de politiek, dat heeft geresulteerd in gelijk ouderschapsverlof? Of is het vooral hun strijdlust en bereidheid om collectief in actie te komen?

Wonen op water

In Nigeria laat regisseur Clarice Gargard ons kennismaken met Makoko, een drijvende sloppenwijk aan de rand van de hoofdstad Lagos. Architect Kunlé Adeyemi ziet iets bijzonders in deze wijk. De bewoners leven op en rondom het water: ze vissen, gaan naar school en doen hun boodschappen op het water. Maar vooral hun spirituele band met het water is opmerkelijk, ze beschouwen het als een deel van henzelf. Deze benadering staat in schril contrast met het Nederlandse waterbeheer. Met het project 'Water Cities' richt Adeyemi zich op het ontwerpen en bouwen van betaalbare, duurzame en lokaal gebouwde drijvende architectuur.
© VPRO / vpro tegenlicht

Elke Kahr

Elke Kahr is burgemeester van Graz, de tweede stad van Oostenrijk. Een stad die zich een paar jaar geleden nog midden in een wooncrisis bevond, heeft onder haar leiding een ware woontransformatie doorgemaakt. Waar twee jaar geleden veel publieke grond werd verkwanseld, zijn goedkope sociale huurwoningen nu voor de meeste burgers toegankelijk en kan elke burger bij burgemeester Elke langs voor woonadvies. 

© VPRO / vpro tegenlicht

Kurt Hofstätter

Kurt Hofstätter is landschapsplanner en bouwt in die hoedanigheid mee aan het nieuwe landschap van Wenen. Hij was nauw betrokken bij het ontwerp van Seestadt, een nieuwe wijk vol sociale huurwoningen. Hij legt uit dat ‘sociaal’ niet ‘voor arme mensen’ betekent, zoals in Nederland, maar ‘voor de samenleving’, en dat er gebouwd wordt zodat zoveel mogelijk mensen zo goed mogelijk kunnen leven. 

© VPRO / vpro tegenlicht

Eliza Reid

Eliza Reid maakt zich als first lady van IJsland al jaren sterk voor vrouwenrechten. Eliza duidt het geheim van ‘sprakkar’, een IJslands woord dat staat voor bijzondere, sterke vrouwen. Ze ziet hoe IJsland internationaal gelijkheidskampioen is geworden - door bijvoorbeeld een gelijk ouderschapsverlof te voeren. Het valt haar op hoe IJslandse inwoners geen genoegen nemen met de beste ter wereld zijn. Want, stelt Eliza zelf, het stempel ‘beste ter wereld’ betekent niet dat er ook sprake is van volledige gelijkheid. En daarom strijden ze dapper door in IJsland.

© VPRO / vpro tegenlicht

Alma Dóra Ríkarðsdóttir

Alma Dóra Ríkarðsdóttir is gendergelijkheidsexpert en CEO van Heima, een app die de mentale lasten tussen heteroseksuele koppels gelijk moet trekken. Bedenken wat voor boodschappen gedaan moeten worden, of er een cadeautje voor die ene vriend is ingekocht en of er nog genoeg luiers in huis zijn... het zijn mentale overwegingen die vrouwen vooral op zich nemen. Met Heima wil Alma meer gelijkheid in dat projectmanagement creëren, zodat er naast maatschappelijke gelijkheid ook een gelijkwaardige rolverdeling binnenshuis kan worden bereikt.

© VPRO / vpro tegenlicht

Kunlé Adeyemi

Kunlé Adeyemi is architect en putte inspiratie uit de drijvende sloppenwijk Makoko in de Nigeriaanse stad Lagos. Waar de meeste mensen meewarend naar het leven van de bewoners van Makoko kijken, zag Kunlé een levenswijze waar alle kustbewoners, wij ook dus, van kunnen leren. Hij ontwierp het Makoko Floating System, een nieuwe manier om op water te bouwen die ook buiten de sloppenwijk kan worden toegepast. 

© VPRO / VPRO Tegenlicht

Francis Samson Vituwa 

Francis Samson Vituwa is de community secretary van Makoko, de Nigeriaanse wijk op het water. Hij neemt het op voor de bewoners van Makoko, die niet alleen op het water wonen, maar er ook met de visserij hun brood verdienen. Toen gedreigd werd dat de wijk afgebroken zou worden, sloeg Francis en de rest van het bestuur van Makoko de handen ineen met Kunlé Adeyemi en zijn 'Water Cities', waardoor Makoko legaal kan blijven bestaan.
over de makers
© Arnout Arens

Arnout Arens

Arnout Arens is researcher en regisseur bij VPRO Tegenlicht. Voor Expeditie beter Nederland bezocht-ie sociale woningbouwprojecten in Oostenrijk. 

 

 

© Clarice Gargard

Clarice Gargard

Clarice Gargard is filmmaker en schrijver, onder andere voor VPRO, NRC en de Correspondent. Voor Expeditie beter Nederland toog Gargard naar Lagos, Nigeria, om er de toekomst van waterbeheer vast te leggen.

 

© Esmée van Loon

Esmée van Loon

Esmee van Loon is documentairemaker. Ze mag graag inzoomen op sociaal maatschappelijke thema’s. Voor Expeditie beter Nederland richtte ze haar licht op de strijd voor gendergelijkheid in IJsland.

 

Oostenrijk
regie
Arnout Arens

research
Chris Vijn

camera
Thomas van Krugten

geluid
Pepijn Aben

productie
Marie Schutgens

IJsland
regie
Esmée van Loon

research
William de Bruijn

camera
Gijs Wilbers

geluid
Bente van der Spek

productie
Regina Rijpkema

Nigeria
regie
Clarice Gargard

research
Sharine Rijsenburg

camera
Sami El Hassani

geluid
Sander den Broeder

lokale productie Nigeria
Kininso Creative

productie
Koos van de Merbel

samenstelling
Arnout Arens

beeldredactie
Paula Witkamp

montage
Rémi van der Heijden

productie assistentie
Pepijn van Oirschot

productie
Marie Schutgens

redactie
Ilija Bozovic
Mo Jouhri
Tara Vierbergen
Eva Idenburg
Daan Kuys

eindredactie
Geert Rozinga
Julia Veldman

© VPRO 2023

verhalen bij dit thema