Wie kruislaaghout (CLT) gebruikt of promoot als bouwmateriaal, stuit op veel vragen en vooroordelen. Is het wel sterk genoeg, is het niet enorm brandbaar, en kun je wel opschalen? De belangrijkste vragen en antwoorden onder elkaar.

1. Is bouwen met massief hout niet duurder dan met beton en cement?

In Nederland is bouwen met CLT (cross laminated timber) nu gemiddeld inderdaad nog wat duurder, maar in Engeland hebben houtbouw-architecten als Andrew Waugh al meer kennis en ervaring en daar is het niet langer duurder dan bouwen in beton en cement. Houtbouwers claimen ook dat CLT-gebouwen langer meegaan, getuige ook een recente NPO Focus over betonrot in met name parkeergarages.

Architect Bjarne Mastenbroek liet over de bouwkosten in de VPRO Gids optekenen: ‘Houtbouw zal echt wel goedkoper worden. Vergelijk het met de eerste elektrische auto’s, het gaat om schaalvoordeel. Het is bovendien oneerlijke concurrentie. De maatschappelijke kosten van de betonindustrie vanwege de vervuiling worden niet doorberekend in het product, maar afgewenteld op de maatschappij’.

doe mee aan de houtrevolutie ↓

'houtbouw zal echt wel goedkoper worden'

– architect Bjarne Mastenbroek 

2. Is CLT sterk genoeg, en wel geschikt voor hoogbouw?

In de video ‘Stronger than Steel’ (2016, 01:58) betoogt architect Thomas Robinson dat ‘kruislaaghout’ weliswaar qua gewicht lichter is dan beton, maar tegelijkertijd sterker dan staal.

Wat hoogbouw betreft is momenteel al een hoogte van veertien verdiepingen mogelijk; de TU Delft concludeerde dat bij ‘niet al te ranke’ hoogbouw veertig verdiepingen mogelijk zijn.

Architect Bjarne Mastenbroek (VPRO Gids): ‘Met hout kun je op dit moment nog niet makkelijk naar zeventig à tachtig meter, maar twintig jaar geleden was het toch ook ondenkbaar dat je met een elektrische auto zeshonderd kilometer aflegde?’        

3. En de brandbaarheid dan?

In de video ‘Wooden skyscrapers could be a future for cities’ The Economist uit 2018 met daarin o.a. architect Andrew Waugh en materiaalkundige Michael Ramage wordt  een brandtest op CLT gedaan (6:25): we zien het vuur al na twee seconden doven. Er blijft slechts zwartgeblakerd smeulend hout over.

Architect Bjarne Mastenbroek in de VPRO Gids: ‘Nee, het brandt in, wanden blijven urenlang overeind’.

In onze aflevering 'Houtbouwers' voegt Waugh daar nog aan toe dat het branden van CLT trager en ‘voorspelbaarder’ gebeurt dan beton en staal. ‘Je weet precies hoé en hoe lang het brandt…’

4. Is er wel genoeg hout voor grootschalige nieuwbouw?

Momenteel is er (nog) niet genoeg hout voor de nieuwbouw (2% van de Nederlandse nieuwbouw is nu in hout), maar we zullen ook niet van de ene op de andere dag ineens alle nieuwbouw 100% in CLT gaan uitvoeren.

Michiel Haas, hoogleraar duurzame bouwmaterialen zegt daarover: ‘Hout is in feite uitgestelde emissie. En als er veel hout gebruikt gaat worden, zal er ook veel aangeplant moeten worden, want ontbossing is een belangrijke medeoorzaak van onze klimaatproblemen’.

Voor het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Science berekende ecoloog Tom Crowther dat er naast de 3 biljoen (3000 miljard) bomen die nu op aarde staan nog ruimte is voor 1,2 biljoen (1200 miljard) bomen erbij. 

5. En... houtrot?

Architect Bjarne Mastenbroek stelt in de VPRO Gids: ‘hout neemt vocht op als het binnen vochtig is, laat het weer los als het droog is en zorgt zo voor een prettig binnenklimaat’. 

CLT is vooral voor inwendige bouw; houtrot ontstaat voornamelijk buiten en is beter te voorkomen en te behandelen dan betonrot.

Kom je ook naar de Meet Up over houtbouw?

woensdag 23 oktober om 20.00 uur in Pakhuis de Zwijger, Amsterdam

Met onder anderen regisseur Geert Rozinga en architecten Leen Borst en Jeroen van Schooten. Toegang gratis, reserveren via dezwijger.nl/tegenlicht.

Kijk ook in onze agenda voor een Meet Up in de buurt!

Zou je zelf ook eens een Meet Up organiseren?

Dat kan!

Tegenlicht Meet Ups zijn ontstaan om onze kijkers een kans te geven verder te discussiëren na onze uitzending. Er kan veel (en er zijn een paar regels), dus, ben je geïnteresseerd? Stuur een mail naar meetuptegenlicht@vpro.nl en wij sturen je een handleiding met alle informatie toe! 

6. Gaat CLT wel lang genoeg mee?

Daar is architect Bjarne Mastenbroek duidelijk over: ‘Dan zou mijn houten huis nu al verzakt zijn, want dat is vierhonderd jaar oud’. 

'dit is het juiste moment om aan de slag te gaan'

– Marco Vermeulen, maker Biobasecamp op Dutch Design Week

7. Maar beton is steviger, toch?

Marco Vermeulen, die het CLT ‘biobasecamp’ bouwde op het terrein van de Dutch Design Week, zegt daarover: ‘Bouwen met hout heeft een slecht imago, dat komt vooral door de houtskeletbouw die in de jaren tachtig al ontstond. Maar toen waren we er nog niet klaar voor. Nu hebben we CLT, en denken we anders over duurzaamheid, dus is dit het juiste moment om aan de slag te gaan’.

8. Hout is bewerkelijk en duurt bouwen ook geen eeuwigheid?

Architect Bjarne Mastenbroek (VPRO Gids): ‘Je bouwt er juist veel sneller mee, en het veroorzaakt bovendien minder overlast voor de buurt’. De acht verdiepingen met hotelkamers van Hotel Jakarta werden in achttien dagen gestapeld. En ook bij vorst kan gewoon worden doorgebouwd.'

De hoteldirecteur van Hotel Jakarta, Harry Westers, koos heel bewust voor CLT: 'Het is geen nieuws dat we anders om moeten gaan met de middelen die de aarde ons heeft gegeven, en hierin pak ik als ondernemer mijn verantwoordelijkheid'. Lees ons hele interview met Westers hier.

tekst loopt door onder de afbeelding

'de acht verdiepingen van Hotel Jakarta werden in achttien dagen gestapeld'

– Bjarne Mastenbroek, architect

9. Is opschaling eigenlijk wel mogelijk?

Marco Vermeulen (Studio Vermeulen, Rotterdam) rekent het voor ons uit: ‘Het benodigde hout om 500.000 woningen, de helft van de totale opgave voor de komende twintig jaar, in massiefhout te realiseren, kan grotendeels op duurzame wijze in onze eigen Nederlandse bossen worden gewonnen. Nederland beschikt, buiten de Natura 2000-gebieden, over 140.000 hectare aan bos. Volgens het rapport kunnen hier selectief bomen worden vervangen door jonge exemplaren van andere soorten. Dit levert circa 8m3 per hectare per jaar aan hout op. Om 500.000 woningen van Nederlands hout te kunnen maken is er aanvullend circa 25.000 hectare nieuw bos nodig.’