steeds meer groene moskeeën: 'Volgens ons geloof moeten we zuinig omgaan met de natuur'

Terwijl Nederland door de gascrisis aan het verduurzamen slaat, groeit het aantal groene moskeeën. Daarbij worden ze ingegeven door het geloof, maar de hoge energieprijzen geven wel een flinke extra zet. ‘We móéten over twee jaar klimaatneutraal zijn, anders hebben we een probleem.’

Malou Miedema, 3 maart 2023

Met zijn geometrische vorm oogt de Selimiye-moskee middenin het Reinaldapark in Haarlem een stuk moderner dan het gemiddelde gebedshuis. Voorzitter Mustafa Yigit, in het pak gestoken en met een zwaar montuur op zijn neus, wijst naar de meterslange overkapping die vanuit het moderne moskee-complex richting de stalen minaret loopt. ‘We willen óók gebruik maken van dat oppervlak, voor de honderdveertig zonnepanelen die we binnenkort laten installeren,’ zegt hij. ‘Op de parkeerplaats hebben we kabels laten plaatsen. Als iedereen over twee jaar elektrisch rijdt, kunnen we meteen over. We sporen leden ook aan om elektrische auto’s te kopen. Nu al krijgen we steeds de vraag van onze leden: “Waarom staan hier nog geen oplaadpalen?”

De Haarlemse moskee is een middelgrote met duizend leden, waarvan vijfhonderd actief. Naast de voordeur van de Haarlemse moskee hangt een bordje met de tekst ‘Groene Moskee’. Verduurzaming staat hier hoog op de agenda, er is LED-verlichting en water- en lichtbesparende bewegingssensoren. Toch gaat het trager dan gehoopt, zegt de voorzitter. Door verouderde stroomkabels kon de moskee niet over op zonne-energie; die worden volgend jaar eindelijk geïnstalleerd. Daarnaast wil de voorzitter van het gas af, maar voorlopig knijpt hij zich in z’n handjes om het gunstige gascontract. ‘We hebben nog twee jaar, in die tijd willen we voorbereidingen treffen om over te stappen naar een warmtepomp. We móéten over twee jaar klimaatneutraal zijn, anders hebben we een probleem. We betalen 1500 euro voor het gaspakket, zonder dat gunstige contract zouden we 7000 euro per maand betalen. Dan kun je meteen stoppen.'

Hoewel de gascrisis een extra impuls geeft om te verduurzamen, is dat niet de belangrijkste beweegreden, bezweert de voorzitter. ‘Volgens de islam moeten we zuinig omgaan met de natuur. Als openbare moskee proberen we onze naasten daarvoor warm te krijgen.’

 

groene moskeeën

De Selimiye-moskee is één van de zeventien moskeeën die zijn verenigd onder de projectnaam GroeneMoskee, dat moskeën stimuleert om zich te richten op ‘duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en het vergroenen van de eigen gemeenschap’. Het initiatief ontstond tien jaar geleden als samenwerkingsproject van moskeekoepel Islamitische Stichting Nederland Diyanet (ISN Diyanet) en GroeneKerken. Dit jaar hoopt de actiegroep in totaal veertig moskeeën te bereiken. ‘We zijn bijna op de helft,’ zegt Jan Vroonland, testmanager bij de Belastingdienst en vrijwilliger van de projectgroep ISN Groene Moskeeën. Zeker de afgelopen maanden sijpelen er nieuwe aanvragen binnen. ‘We hebben een nieuwe projectgroep die vaart wil maken. Het heeft een hogere prioriteit binnen de ISN bestuur, de energiecrisis zal ongetwijfeld meespelen. Dat zagen we ook met kerken: daarmee zijn we tien jaar geleden begonnen, nu zijn er vierhonderd kerken aangesloten. Dat is vooral de laatste jaren toegenomen ook vanwege de hoge stroomkosten bij monumentale panden.’

Op de website kunnen moskeeën zich aanmelden en een 'volledig duurzaam geproduceerd Groene Moskee-bordje' aanvragen. Een startpakket geeft praktische tips over groene energie, bewustere voedselinkopen, en thema-avonden over duurzaamheid om moskeegangers bewust te maken van duurzaamheid. ISN Diyanet biedt preken aan waarin 'Groene Moskee' één van de belangrijkste thema's is.

Toen de projectgroep ontstond, hoopten ze veel sneller alle 148 moskeeën die bij ISN Diyanet zijn aangesloten te bereiken. Maar dat gaat trager dan gehoopt. Voorzitter Yigit, die zelf ook is aangesloten bij de projectgroep, ziet dat ook. ‘Vooral de kleinere moskeeën zijn moeilijk te bereiken, met name waar bestuurders zitten die eerste generatie zijn of waar het aan vrijwilligers ontbreekt om met dit initiatief aan de slag te gaan. Daarom gaan we stappen zetten: naar de moskeeën toe.’

'Vooral de eerste generatie Turkse dames en heren hebben het heel moeilijk door de gascrisis. Ze hebben een klein pensioentje, ze kunnen niet rondkomen.'

zuinig denken

In de Selimiye-moskee gaat het de goede kant op met de bewustwording, die een zetje krijgt door de gascrisis. Tijdens de preek vertelt de imam over het belang van duurzaamheid en zuinig leven: naderhand worden praktische tips gegeven: hoe scheid je afval, hoe kun je energie besparen? Leden komen naar de moskee voor tips over zonnepanelen, of om van het gas af te gaan.

Yigit voelt daarin ook een verantwoordelijkheid, zeker nu een boel leden worstelen door de gascrisis. ‘Vooral de eerste generatie Turkse dames en heren hebben het heel moeilijk. Ze hebben een klein pensioentje, ze kunnen niet rondkomen. Ik hoor regelmatig dat ze de verdubbelde gasrekening niet kunnen betalen. Die mensen proberen we te helpen: energiemaatschappijen benaderen om een regeling te treffen, bijvoorbeeld.’

Om geld te besparen staat het licht in de gemeenschappelijke ruimte uit: groepjes mannen staan in het donker rond een pooltafel of zitten aan tafels te praten. ‘De eerste generatie is daar nu héél zuinig op: joh, doe dat licht nou uit, het kost veel geld en dat is niet nodig.’

Een hypermoderne moskee

Vers aangesloten bij de Groene Moskeeën is de Orhan Gazi Camii-moskee in Den Bosch, meteen verreweg de modernste van het stel. Alleen al door hoe het eruit ziet: ’s avonds volledig verlicht door groen led-licht, dat door de perforaties op de gevel en de minaret schijnt. Het gebouw is bijzonder zuinig: op het dak liggen 276 zonnepanelen, de warmtepomp levert energie, om CO2-uitstoot te verminderen maakt het gebouw gebruik van een geavanceerd luchtbehandelingssysteem en het is volledig voorzien van waterbesparende kranen en lichtsensoren.

Voor het vrijdaggebed geeft bouwkundige Erkan Yaman een rondleiding door het gebouw, langs de machinekamer, door het gebouw weer naar buiten. Hij wijst naar de dubbele gevel. ‘Er zit een corridor, daarachter kun je lopen en de ramen wassen. De architect wilde iets moois met de perforaties creëren. Als je schuin kijkt staat er op de gevel ‘Allah’.’ Binnen, bij de voordeur, worden warme broden verkocht van achter een standje. Zo wordt iedere vrijdag geld opgehaald om de bouw van de moskee te bekostigen: er is nog zo’n drie miljoen euro nodig.

Yaman werkt als calculator bij een lokale aannemer en heeft de afgelopen drie jaar als vrijwilliger namens het bestuur de bouw overzien. In eerste instantie was het niet het plan om een duurzame moskee te bouwen, zegt hij. ‘De voorzitter heeft een bepaalde visie: die wilde het nieuwste van het nieuwste toepassen, zo betaalbaar mogelijk. Het was niet bewust duurzaam, maar mijn deelname aan het project en de juiste installatieadviseur hielp. Ik moet heel eerlijk zijn: het is een beetje per ongeluk een duurzame moskee geworden. Soms moet je geluk hebben.’

Er zit één nadeel aan zo’n energiezuinig gebouw, zegt hij. ‘Sommige mensen denken dat door de zonnepanelen het gratis is. Als het licht aanstaat denken moskeegangers soms: dat maakt niet uit, dat is gratis. Dat je er alsnog zuinig mee moet omgaan, is nog niet voor iedereen duidelijk. Gelukkig hebben we sensoren staan, dan gaat het licht vanzelf uit.’

Bekijk de videocolumn over inclusiviteit binnen de klimaatbeweging

Samira I. Ibrahim is hydroloog, theoloog en Klimaatambassadeur van de Toekomst. Zij houdt zich voornamelijk bezig met wetenschappelijk onderzoek en zet zich via diverse projecten en organisaties in voor het bouwen aan duurzame, inclusieve en weerbare gemeenschappen.