'Soms moet je het even door je vuistje laten gieren'

Vincent Boy Kars schrikt er zelf even van. De jonge documentairemaker die naam maakte met onder andere Sophie & Helene (over twee vriendinnen die een sekslijn starten), My First Porn Film (over twee vrienden die een pornofilm gaan maken) en de video-installatie Kut (vijf jongens vertellen over de echte en digitale vagina’s die ze hebben gezien) hakkelt en stottert als het aankomt op zijn eigen pornogebruik. ‘Ik denk dat het voor het laatst dit weekend is geweest. Waar ik naar gekeken heb? Ik weet het oprecht niet. Kijk, soms neem je de tijd om kwaliteitsporno te kijken, maar in de meeste gevallen zoek je even iets om… hoe zal ik dit eens zeggen? Het even door je vuistje te laten gieren. Het was dat betreft net fast food.’

Zie daar in het kort de missie van de driedelige documentaireserie Vieze film, die Vincent voor de VPRO regisseert: porno bespreekbaar maken, de rol ervan in ons leven onderzoeken en ontdekken hoe pornofilms eigenlijk gemaakt worden.

Om dat te ontdekken volgt hij drie filmmakers (Angelo Raaijmakers, Robin Vogel en Ari Deelder) die nog nooit eerder een seksfilm hebben gedraaid – Vincent en zijn camera gaan bij elke step of the way mee (script, casting, filmen). ‘Door hun proces te volgen hopen we vervolgens een ander beeld van porno te krijgen,’ verklaart medebedenker Karen van Dijk. ‘Het zijn situaties waarin de nodige ethische kwesties naar voren komen. Hoe ga je om met een performer? Wat kun je die wel en niet laten doen? Wat zijn de grenzen?’

Vincent: ‘Door iets zelf te maken, kom je er ook achter waar je eigenlijk naar kijkt. Daarom hebben we ook voor deze vorm gekozen, zodat je ziet wat er achter elke keuze zit.’

(artikel loopt door na kader)

Zelf kwam hij voor het eerst in aanraking met porno toen hij elf was. ‘Een vriend van mij woonde aan de IJssel, met een mooi, groot bos naast zijn huis. Daar speelden we vaak en vonden we op een gegeven moment ook een tas met videobanden. Die hebben we thuis natuurlijk gelijk aangezet en toen bleek het porno te zijn. Ja, die eerste penetratie staat nog in mijn geheugen gegrift.’

De documentairemaker viel vervolgens met zijn neus in de spreekwoordelijke boter: ‘Precies toen ik puber werd, kwam het internet. Toen kwamen de plaatjes, foto’s, filmpjes.’ Hij weet nog goed hoe zijn vader hem toesprak, nadat hij hem een keer betrapt had. ‘Die zei: je mag kijken als je wilt, het is ook heel gezond dat je het opzoekt, maar het is niet zoals in het echt. En ik weet nog dat ik dacht: maar hoezo dan? Seks is toch je piemel in een kut steken? Dan is dit toch echt?’

Karen valt bij: ‘Ik vind het wel heel goed hoe hij dat benaderd heeft. Het heeft toch geen zin om het te verbieden, je moet het juist uitleggen.’

Ze was zelf in haar tienerjaren niet zo bezig met porno, vertelt Karen. ‘Ik had geen televisie op mijn slaapkamer en kreeg pas laat een computer, maar ik weet nog wel dat we met vrienden en vriendinnen een traditie hadden om elkaar pornofilms met belachelijke titels cadeau te geven. Saving Ryan’s Privates enzo, haha.’ Haar moeder was geen voorstander van porno; wel konden ze open praten over seks en seksualiteit. ‘Porno vond ze echt niet oké, maar we hadden het wel over seks, over vriendjes en wat je daar dan mee deed en of die vriendjes ook wel aandacht voor mij hadden in bed.’

Of porno invloed heeft gehad of nog heeft op haar seksleven, kan ze niet helemaal plaatsen. ‘Je hebt bij de eerste keer daardoor toch al wel een beeld van hoe het hoort te gaan. Gek genoeg was de seks in het begin – ondanks die gesprekken met mijn moeder – meer gefocust op mijn vriendjes dan op mij.  Dat moest ik wel leren. Maar of dat dan echt door porno kwam?’

‘Ik had echt wel porno in mijn hoofd bij de eerste keer,’ voegt Vincent toe. ‘Ik had al weet ik veel hoeveel films gezien en toen had ik zelf seks – die beelden flitsten gelijk door mijn hoofd, dat kan ik mij nog goed herinneren. Ergens was het wel relaxt hoor, want ik wist al een beetje hoe ik er naartoe moest werken, maar tegelijk zat er ook een druk op. Een soort zelfbewustzijn van: zo hoor ik te presteren en zo moet ik het doen. Nu heb ik dat minder, in ieder geval minder dan toen ik jonger was.’

Karen: ‘Je kunt het beter van elkaar scheiden.’

Vincent: ‘Ja, terwijl ik daar soms nog wel aan twijfel. Dan vind ik de seks bijvoorbeeld saai en denk ik: komt dat door mij, door de persoon met wie ik ben of omdat ik eigenlijk meer die crazy shit wil die ik in porno zie? Dat zijn vragen die bij meer jonge mannen spelen. Ik heb op die vragen overigens ook geen antwoorden, maar dat speelt dus wel in je hoofd.’

(artikel loopt door na kader)

Het zal op dit punt in het stuk niet verbazen, maar beiden maken graag een pleidooi om meer over porno te praten en vooral ook voor meer zelfonderzoek. Karen: ‘Ik denk dat het heel tof zou zijn als meer mensen zich zouden verdiepen in porno. Volgens mij kom je dan achter allerlei dingen die je echt niet wist van jezelf en ook ontdek je dingen die je nog nooit eerder hebt gezien. Je moet er alleen goed voor zoeken, want op de mainstream sites ga je dat niet vinden. Als je je er wat in verdiept, je dingen leest en je op zoek gaat naar makers die andere dingen proberen, dan denk ik dat je heel veel kunt ontdekken.’

Vincent: ‘Het is sowieso goed om te beseffen dat het niet raar is om naar porno te kijken. En dat waar je naar kijkt ook niet raar is: dat is gewoon een fantasie waar waarschijnlijk miljarden naar kijken. Het is prima om af en toe porno te kijken, het kan je ook verrijken.’

Ze zullen niet ontkennen dat de porno-industrie zijn duistere kant heeft. Karen: ‘Aan sommige films is niet te zien of iedereen die daar aan meedoet, daar ook achter staat. Dat is ook wel lang mijn eigen probleem met porno geweest, maar dat is tegelijkertijd iets waar we met deze serie geen antwoord op kunnen geven. We willen vooral kijken naar wat porno voor mensen betekent: daarom hebben we uiteindelijk ook zelf drie makers gevraagd, ieder voor hun eigen kijk op seksualiteit.’

Vincent valt bij: ‘We hebben ze daarin ook redelijk vrijgelaten: we geven ze wel de opdracht mee, maak porno, maar wat is dat eigenlijk? Voor mij is die definitie weer anders dan voor een Ari of Robin. Daarom zie je ook in hun films de makers zelf terugkomen: hun karakter, hoe ze naar het leven kijken, hoe ze met seksualiteit omgaan, wat voor gevoel ze bij seks en porno hebben. De documentaireserie heeft ook geen conclusie: het verhaaltje is eigenlijk pas rond als je na afloop van de serie ook de pornofilms bekijkt.’

(artikel gaat verder na foto)

Had hij het eigenlijk niet liever zelf gedaan, zo’n pornofilm regisseren? ‘Ja! Ik ben ook fucking jaloers dat ik zelf niet een van de makers ben. Ik heb er vanzelfsprekend al heel veel ideeën over, haha. Denk dus niet dat ik het mijzelf makkelijk wil maken door veilig achter een camera mensen aan het werk te zetten, maar in dit geval kreeg ik meer de rol van documentairemaker toebedeeld. Als ik ooit nog het budget krijg, dan lijkt het mij heel vet om een keer te doen. Het is uiteindelijk gewoon een interessant genre. Seksualiteit is iets wat ons allemaal aangaat.’

Niet dat iedereen het daarmee eens is. Kort na de bekendmaking van Vieze film klom SGP-kamerlid Roelof Bisschop gelijk in de pen: ‘Dit is nou letterlijk 'zonde van het belastinggeld'. VPRO is het spoor volledig bijster.’

Vincent gaat daar liever niet op in: ‘Het is toch vanzelfsprekend dat de SGP dat vindt? Nee, ik kan alleen maar zeggen: kijk vooral. En dat geldt eigenlijk voor iedereen. Pubers van dertien, veertien, kijk ook vooral. Die kijkwijzer 16+ en het tijdstip van 22.00 uur slaan nergens op. Nu gaan ze overdag gewoon heel expliciete porno kijken op YouPorn en dan ’s avonds na tienen komen wij pas. Terwijl de serie over zoveel meer gaat dan alleen porno, over seksualiteit in deze moderne tijd. Nee, voor jongeren, voor ouderen, voor mensen die meer van porno willen weten en voor mensen die nieuwe dingen willen ontdekken: kijk.’