Roxane van Iperen opent haar Zomergastenavond met een fragment uit de documentaire Shooting the Mafia (2019). Daarin maken we kennis met de Italiaanse fotograaf en feminist Letizia Battaglia, bekend vanwege haar indringende zwart-witfoto’s van liquidaties op Sicilië. In dit fragment vertelt Battaglia over de gruwelijkheden die de maffia aanricht in haar land. Van Iperen wil met dit fragment de toon zetten: in haar Zomergastenavond zullen we geconfronteerd worden met de nodige donkere kanten van de mensheid, maar ook met de helden die in verzet komen.

Terug naar boven ↑

Fed Up (2014) is een documentairefilm over de voedselindustrie en de manier waarop zij sjoemelen met suikers, calorieën, en verschillende versies van regular, light, zero en no sugar. In dit fragment zien we hoe de goede bedoelingen van Michelle Obama, die zich met de actiegroep Let’s Move inzette tegen kinderobesitas, vakkundig verdraaid werden door gehaaide bedrijven. Naar het publiek toe schaarden zij zich achter het initiatief, maar in feite kaapten zij de campagne en maakten ze loze beloften. 

Met deze scène wil Van Iperen de macht van grote bedrijven laten zien, in het bijzonder hun vermogen om het gesprek te manipuleren: aan het einde van het fragment wordt de verantwoordelijkheid niet neergelegd bij het bedrijf, maar bij de individuele consument, terwijl die onmogelijk grootschalige verandering teweeg kan brengen.

Terug naar boven ↑

In dit drama van de Poolse regisseur Jan Komasa doet de kleine crimineel Daniel zich voor als dorpspriester Tomasz - hoewel het de vraag is of hij daarmee niet aan zijn eigenlijke roeping voldoet. In het fragment zien we de lokale burgemeester hem opdragen niet meer zijn neus in andermans zaken te steken en nederig te zijn.

Kort daarna pakt Tomasz hem terug door ten overstaan van een aantal dorpelingen een gebed te koppelen aan een preek over hebzucht en afgunst, en dat we allen nederig moeten blijven voor de ogen van God. De machtsstrijd tussen priester en burgemeester - en de verschillende gereedschappen die ze daarbij tot hun beschikking hebben - fascineert Van Iperen.

Terug naar boven ↑

Das weiße Band (2009) schetst het klimaat in Duitsland net voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. In dit fragment worden twee kinderen vermanend toegesproken door hun vader, de plaatselijke dominee, omdat ze te laat zijn thuis gekomen. Als straf zullen ze in de ochtend stokslagen krijgen en daarnaast zal het hele gezin die avond niet eten, als collectieve boetedoening.

Van Iperen vraagt zich bij dit fragment af hoe we gevormd worden door de perceptie van anderen: als anderen, nota bene jouw eigen vader, je zien als crimineel, ga je je daar dan ook naar gedragen? Das weiße Band is Van Iperens keuzefilm en is direct na deze uitzending van Zomergasten te zien op NPO 2.

Terug naar boven ↑

‘Alle menselijke gevoelens, zoals huilen, zijn bij mij afgestorven,’ vertelt Yaakov Silberberg in dit fragment uit de documentaire Zeugen – Aussagen zum Mord an einem Volk. Hij werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door kampbewaarders lid gemaakt van het Sonderkommando, een groep gevangenen die andere gevangenen de dood in moesten helpen en die doden ook moesten verwerken. Zijn getuigenis, over de gruwelen die hij meemaakte, gaat door merg en been, maar zelf gelooft Silberberg niet meer in zijn menselijkheid. Dat is hem ontnomen.

Voor Van Iperen vormt dit fragment de kern van haar Zomergastenavond. Het gaat over hetgeen mensen elkaar aandoen, de daarop volgende ontmenselijking en de schuldvraag waar je ook als slachtoffer mee kunt worstelen.

Terug naar boven ↑

De comedian Louis C.K. neemt ons in dit fragment mee naar het stemmetje in ons hoofd dat zegt ‘ja, maar’. In het bijzonder het stemmetje dat zegt bij het horen over pinda-allergieën: ‘Ja, maar misschien hoor je te sterven als je al doodgaat van een nootje.’ Of bij het lezen over overleden soldaten: ‘Ja, maar misschien is dat niet zo raar als je in een ander land gaat vechten.’

Donkere humor dus, en een lijn die Louis C.K. steeds verder trekt, totdat hij over slavernij begint. Dan valt het gelach stil, maar neemt de comedian het publiek mee in dat ongemak. De manier waarop C.K. zijn toehoorders medeplichtig weet te maken, en hoe hij ook duistere gedachten accepteert en blootlegt, wil Van Iperen graag laten zien.

Terug naar boven ↑