Het Spoor Terug
Ras breekt het uur der vrijheid aan 8: Het Agnetapark
Achtste deel van de dertiendelige serie gedramatiseerde documentaires 'Ras breekt het uur der vrijheid aan' over het roerige einde van de 19de eeuw.
Deze aflevering gaat over de arbeiderswijk die door de verlichte gistfabrikant J.C. van Marken in Delft werd gesticht met het doel om de arbeiders van zijn fabriek goed te huisvesten.
Beschrijving
Over de arbeiderskolonie die door de verlichte Delftse gistfabrikant J.C. van Marken werd gesticht in een poging kapitaal en arbeid met elkaar te verzoenen. Behalve de socialisten waren er aan het einde van de negentiende eeuw ook andere politieke stromingen die streefden naar een ingrijpende wijziging van de maatschappelijke verhoudingen. Met name onder de liberalen was er een sterke stroming die zich afkeerde van het ongebreidelde liberalisme en de daaruit voortgekomen maatschappelijke ellende, die streefde naar een verzoening tussen 'kapitaal en arbeid' op basis van wederzijdse verantwoordelijkheid.
Vertegenwoordiger van deze stroming is de Delftse gistfabrikant J.C. van Marken (van de latere Calvé). Hij was een zogenaamde modelfabrikant, die in zijn fabriek een sociaal personeelsbeleid voerde dat later model stond voor de
sociale wetgeving (invoering van de 8-urige werkdag, ziekengeld, ongevallenverzekering, winstdeling, pensioen).
Hij liet het 'Agnetapark' bouwen, rondom zijn eigen woning, idyllische arbeiderswoningen met vijvertjes en bruggetjes. Van Marken bemiddelde ook bij de grote textielstaking van 1888 bij Scholten in Almelo.
Ook aandacht voor de kritiek op van Marken, die er op neerkomt dat van Marken niets anders doet dan investeren in het product arbeid, om daarmee een hoger rendement en beter eindproduct te krijgen.
Acteurs:
Henk Bijker, C.P.A. van Schijndel, Kees Slager, Maria Veugelers, W. de Vries, Dave van Dijk, Rik Zaal.
De serie 'Ras breekt het uur der waarheid aan' is gebaseerd op interviews met en getuigenissen van arbeiders en bazen zoals die zijn vastgelegd in het rapport van de 'Parlementaire Enquête naar de Arbeidsomstandigheden in Nederland van 1887', kortweg de 'Arbeidsenquête van 1887'.
De serie is onderscheiden met de Zilveren Reissmicrofoon 1990. De serie is tot standgekomen met een subisie van het Stimuleringsfonds Bijzondere Omroepproducties.
Uitgebreidere documentatie aanwezig in VPRO archief
Muziek Bennie Huisman
Presentatie: Arie Kleijwegt
Samenstelling: Marnix Koolhaas