Het Spoor Terug / OVT
De Amerikaanse droom
De Amerikaanse Droom, documentaire over een grotendeels mislukte Nederlandse miljoeneninvestering in de Verenigde Staten.
In 1879 worden Nederlandse beleggers warm gemaakt om te investeren in de grootste landmaatschappij van de Verenigde Staten, de Maxwell Land Grant Company. Het enorme gebied - ter grootte van Overijssel, Gelderland en Utrecht samen - ligt in de staat New Mexico en is rijk aan goud- en steenkoolmijnen. Miljoenen guldens worden geïnvesteerd om het gebied tot ontwikkeling te brengen, maar op de Maxwell Grant heerst nog steeds de sfeer van het wilde westen. De Nederlandse eigenaren moeten zelfs een 'oorlog' voeren met onwillige partners om hun belangen veilig te stellen.
De samenstellers Gerard Leenders en Guus en Jannie Veenendaal reisden naar New Mexico en zochten naar overblijfselen van de Nederlandse aanwezigheid. Zij 'ontmoeten' daar o.a. de dichter Albert Verwey en de politicus Sam van Houten, bekend van het 'kinderwetje'.
Inleidende teksten:
Tekst 1
Gezeten op een kleine ronde steen midden in een weidse vlakte doet histori¬cus Guus Veenendaal verslag van zijn indrukken. Hij is op zoek naar sporen van Nederlandse geschiedenis. De Maxwell Land Grant Company waarover hij spreekt - in de jaren zeventig van de vorige eeuw een van de grootste land¬maat-schappij¬en in de Verenigde Staten van Amerika - was ooit eigendom van Neder-landse beleggers. Dit immens grote gebied in het noordoos¬ten van de staat Nieuw Mexico is rijk aan goud, kolen en andere ertsen. En er is voldoende graasgrond voor uitgebreide veestapels.
Toch is deze Nederlandse investering nooit een succes gewor¬den - integen¬deel zelfs, de Maxwell Land Grant Company stond op de beurs van Amsterdam geboekstaafd als een mislukt investeringsproject.
Over het hoe en waarom doet Guus Veenendaal, samen met zijn vrouw Jannie en verslaggever Gerard Leenders de komende twee uur verslag. Hun uitvalsbasis is het dorpje Cimarron dat meer dan 100 jaar geleden het hoofdkwar¬tier van de Nederlandse beleggers was.
Maar voordat zij in het dorp arriveren gaan zij op zoek naar sporen van een nog vroegere geschiede¬nis. Letterlijke sporen wel te verstaan, vage karrensporen van de Santa Fé trail, de belang¬rijkste handels¬weg naar Santa Fé, toen nog behorend bij Mexico. Het was deze Santa Fe Trail die het uitgestrekte en onbewoonde gebied bereikbaar maakte voor economische exploitatie. Langs deze karrensporen ligt het begin van een stukje Neder¬landse onvoltooid verleden tijd.
Tekst 2
Cimarron betekent zoiets als ongetemd en dankt zijn naam uit de tijd dat het westen nog wild was. Het plaatsje is ontstaan in het midden van de vorige eeuw, als handelsnederzet¬ting langs de Santa Fé trail. Een van de eerste bewoners is een zoon van een winke¬lier uit Cascas¬cia, Illi¬nois en heet Lucien B. Maxwell, naar wie de latere Maxwell Land Grant Company is genoemd.
De huidige bewoners zien Maxwell als stichter van het dorp en als de man die het gebied rond het dorpje Cimarron econo¬misch heeft ontsloten en op de landkaart heeft geplaatst.
En dat wil men meer dan honderd jaar na dato weten ook: er is bijvoorbeeld een Maxwell-boule¬vard, de school is naar hem genoemd en in de winkels verkoopt men prent¬brief¬kaarten waarop trots zijn foto prijkt. Midden in het dorp, in de schaduw van een paar bomen, staat een potsier¬lijk stand¬beeld ter zijner ere.
Tekst 3
Zelfs zo goed dat Maxwell eind jaren 50 in Cimarron voor zichzelf een zodanig groot huis laat bouwen dat het al spoedig de bijnaam Palace of the West krijgt. Vanuit zijn riant onderkomen breidt Maxwell zijn imperium uit. Hij laat een graanmolen bouwen, opent een hotel, verhuurt winkels verpacht landerijen en levert nog steeds vlees en meel aan het leger.
Inmiddels heeft Maxwell het hele grondgebied in zijn bezit gekregen en op deze grond wordt goud gevon¬den. Maxwell is de rijkste en machtigste man van Nieuw Mexico geworden.
In het huidige Cimarron staan nog maar enkele gebouwen die door Maxwell zijn neergezet. Zijn paleis is door brand verwoest, maar de graanmolen staat er nog en doet nu dienst als plaatselijk historisch museum.
Tekst 4
De Maxwell Grant komt in handen van een internationaal consortium. Aanvan-kelijk van Amerikanen en Britten, maar al spoedig spelen ook Nederlanders een rol. Dat heeft alles te maken met de strategische ligging van Raton, een dorpje 30 mijl ten noorden van Cimarron.
Tekst 5
Poolshoogte nemen, dat doen ook onze verslaggevers. Want ook zij zijn benieuwd naar wat de Nederlanders nu eigenlijk gekocht hebben. In hun gehuurde auto zwerven zij over het grondgebied van de Maxwell Land Grant Company.
Tekst 6
De Groot en Leembruggen keren redelijk positief terug in Nederland. Op het grondge¬bied van de Maxwell hebben zij ook kolen gevonden en verwachten daar veel van. Bovendien zijn er mogelijkheden tot bosbouw en veeteelt. Alleen, een goede exploitatie van de rijkdommen vereist een goede organisatie. Vanuit Nederland worden een aantal personele reorganisaties doorgevoerd, maar met weinig resultaat. De verwachte winsten blijven uit. De Maxwell Land Grant Company dreigt een mislukking te worden, maar daarover meer in het tweede uur van OVT.
Tekst 7
In 1870 komt de Maxwell Land Grant Company, een van de grootste landmaat-schappijen in de Verenigde Staten, in handen van Nederlandse beleggers. Meer dan 9 miljoen gulden wordt geïnvesteerd, maar de winsten blijven uit. Exploitatie van de goudmijnen is te duur en pogingen om de veeteelt tot ontwikkeling te brengen leveren grote verliezen op. Bosbouw vindt nauwe¬lijks plaats. Toch blijven de Nederlanders hopen op een ommekeer.
Historicus Guus Veenendaal doorkruist, samen met zijn vrouw Jannie en verslaggever Gerard Leenders, het immense grondgebied
Tekst 8
Albert Verwey neemt zijn intrek in het in 1880 opgerichte St. James Hotel, de trots van het dorp Cimarron. Het hotel is nog steeds in gebruik, maar is tevens een museum van het wilde westen. Ooit logeerden hier de meest beruchte en beroemde outlaws, gun¬fighters en law-men. Nog steeds prijken op de diverse hotelkamers de namen van hen die hier hebben gelogeerd of zijn doodge-schoten, zoals Billy the Kid, Jesse James, en Buffalo Bill om er maar een paar te noemen. Ook onze verslaggevers brengen een bezoek aan het hotel
Tekst 9
Terug naar de Maxwell Land Grant Company en haar bezittingen. In 1874 schrijven de geologen Leembruggen en De Groot in het verslag van hun inspectie reis
Dat er kolen gedolven is blijkt wel uit de vele kleine ghost-towns in de omgeving van Cimarron. Guus en Jannie Veenendaal en verslaggever Gerard Leenders bezoeken een zeer bijzondere.
Tekst 10
Toch is er in het begin van deze eeuw nog even hoop dat het aanwezige goud op het grondgebied van de maxwell Land Grant Company nog iets zal opleveren
Uitgebreidere documentatie aanwezig in VPRO archief