VOICE-OVER MEIKE: Ik ga richting de dertig en het is zo ver: in mijn vriendengroep is de babyboom langzaam begonnen. Het gaat vaak via een persoonlijke mededeling of met een appje. Vergezeld met een foto van echo waarop met veel fantasie een beginnende baby te ontdekken is. Rond de 20 weken volgen dan roze of blauwe ballonnetjes: En dan ergens richting de 40 weken of iets daarna volgt het verlossende bericht: Treesje is geboren! 

GELUID: HUILENDE BABY / MUZIEK

VOICE-OVER MEIKE: Wat je iedere keer ziet is feest en geluk. Maar het kan ook helemaal anders lopen. Elk jaar overlijden er 1200 baby’s vlak voor of na de geboorte. En dan gaat het dus niet over miskramen, maar later in de zwangerschap. Bij elke 1000 geboortes overlijden dus 7 baby’s. En Nederland is daarmee in Europa niet het beste jongetje van de klas. Een aantal jaren geleden stonden we zelfs vrij onderaan de lijst. Inmiddels gaat het iets beter en staan we in de middenmoot, maar dat is misschien niet zo hoog als je van een land als Nederland zou verwachten. 

Om welke baby’s gaat het eigenlijk? Wie loopt er nou de grootste risico’s?

MEIKE: He Annelies. Gaan we in de cijfers duiken? 

ANNELIES (RESEARCHDESK): Jazeker.                                                                                                             

VOICE-OVER MEIKE: Ik schakel de hulp in van Annelies Botjes, de cijfer- en excellwizard van de researchdesk hier. Er bestaat namelijk een enorm uitgebreide set met cijfers over geboorte, uitgesplitst naar allerlei verschillende variabelen. En Annelies probeert voor mij orde te scheppen in die chaos.

ANNELIES (RESEARCHDESK): Nou, ik ben er vanochtend mee bezig geweest. Ja, eerst doe je het drie keer verkeerd. Want dat.. ik weet niet waarom. Hoort erbij. Altijd denk ik: nu doe ik het niet drie keer verkeerd. Maar dat deed ik wel.  Maar, twee uurtjes denk ik of zo?                                                                                          

MUZIEK 

VOICE-OVER MEIKE: Babysterfte dus. Of met de officiële term: perinatale sterfte. Maar wat is dat precies? Om die vraag te beantwoorden ga ik naar Perined, een organisatie die allesregistreert rond de geboortezorg in ons land. 

GER DE WINTER (PERINED): Hallo, dag. Welkom. Ga zitten.

VOICE-OVER MEIKE: Perined is een samenwerkingsverband van gynaecologen, kinderartsen, huisartsen, pathologen en verloskundigen. Een aantal van deze mensen kom je tegen als je zwanger bent. De geboortezorg in Nederland ligt namelijk vooral in de handen van de verloskundige. Die begeleidt je voor, tijdens en na de bevalling en doet ook de echo’s. Maar als er wat aan de hand is, kom je bij de gynaecoloog terecht.  Perined zelf zul je nooit aan het bed zien. Zij zijn van de cijfers. Ik vraag directeur Ger de Winter waarom die cijfers voor hen zo belangrijk zijn.

GER DE WINTER (PERINED): Nou, het is belangrijk omdat toch geboortezorg in NL: dat overkomt iedereen. Iedereen wordt een keer geboren. En nou ja, er gaat af en toe wel wat mis. Het gaat ontzettend vaak goed. Meestal goed. Maar de keren dat het mis gaat proberen we zoveel mogelijk te vermijden. En daar zijn die gegevens voor.

VOICE-OVER MEIKE: Ik kom erachter dat er verschillende termen en definities zijn voor babysterfte. Maar de meest gangbare in Nederland is wanneer een baby overlijdt na de 22eweek van de zwangerschap. In de baarmoeder, tijdens de bevalling of vlak daarna, in ieder geval binnen 7 dagen na de bevalling. Ik vraag me af: waar overlijden die baby’s dan meestal aan?

GER DE WINTER (PERINED): Als je naar babysterfte zelf kijkt, is het een te korte zwangerschapsduur en een te laag geboortegewicht, is de oorzaak. En dat komt dus bij bepaalde groepen dus wat meer voor dan bij andere groepen.

VOICE-OVER MEIKE: Welke groepen dan?

GER DE WINTER (PERINED): Ja, nou, de belangrijkste zijn dus inderdaad: oudere moeder, een meerlingzwangerschap, het eerste kind krijgen, een Niet-westerse achtergrond en een achterstandswijk wonen.  Dat zijn eigenlijk de factoren die het belangrijkste zijn.                                               

VOICE-OVER MEIKE: Dat is meteen een flinke lijst. De eerste: hoe ouder de moeder, hoe meer risico. Dat is algemeen bekend. Verder zijn er meer risico’s bij tweelingen of drielingen dan wanneer het om één baby gaat. De baby’s hebben namelijk minder ruimte in de buik om goed te groeien en worden vaak iets te vroeg geboren. En dan: het eerste kind. Dat blijkt risicovoller te zijn dan een tweede. Maar wat me dus het meest opvalt in dit rijtje: een Niet-westerse migratieachtergrond hebben, zoals dat tegenwoordig heet, of in een achterstandswijk wonen. Je postcode en je afkomst hebben dus invloed op de overlevingskansen van je baby.

MUZIEK 

VOICE-OVER MEIKE: Weer terug bij mijn collega Annelies, die zich voor mij door de cijfers heeft geworsteld. Wat kwam zij tegen?

ANNELIES (RESEARCHDESK): Wacht. Je had een paar vragen gesteld en die ga ik er even bij pakken. 

MEIKE: Ja want dan heb je... Niet-westers is 0.96 procent kans dat als je een kindje krijgt dat die in de eerste zeven dagen na de geboorte sterft. Moet ik het zo zien? 

ANNELIES (RESEARCHDESK): Ja. 

MEIKE: En bij Nederlands is het 0.73 procent kans.

ANNELIES (RESEARCHDESK): Ja. Dus dat is hoger. En dan is natuurlijk de vraag: hoeveel hoger is dat? En dat heb ik hier uitgerekend.                                                                                     

VOICE-OVER MEIKE: Annelies en ik zitten hier naar de percentages van 2011 te kijken. Dat zijn niet de meest recente cijfers, maar ze komen wel redelijk overeen. Kijk nu in je app voor de meest recente cijfers, die van 2015. In de grafiek zie je duidelijk dat de risico’s hoger zijn voor moeders met een Niet-westerse migratieachtergrond. Dat zijn bijvoorbeeld Turkse, Surinaamse of Marokkaanse vrouwen. De harde cijfers: van de 1000 kinderen die geboren worden met een moeder met een Nederlandse achtergrond overlijden er in 2015 6.3. Bij 1000 baby’s met een Niet-westerse migratieachtergrond zijn dat er 9.1. Bijna 3 baby’s meer dus. 

ANNELIES (RESEARCHDESK): Dit betekent dat je meer dan 31 procent meer kans hebt dat je baby overlijdt als je een Niet-westerse achtergrond hebt.Ok, dat is best wel veel.Ja, dat is een groot verschil. En we kijken nu natuurlijk naar 2011. Maar dat schommelt ook door de jaren heen. 2012 is het dus 52 procent. Weer 32. 61. 44. Nou ja, dat is niet een heel stabiel getal.  Maar wel duidelijk flink hoger.                                                                                           

VOICE-OVER MEIKE: Check nu je app voor de cijfers! Als we naar de vijf meest recente jaren kijken, heb je gemiddeld 44,5% meer kans dat je baby overlijdt als je bijvoorbeeld Turks, Surinaams of Marokkaans bent, dan wanneer je Nederlands bent. Om dat in even in context te plaatsen: als je bijvoorbeeld ongezond leeft en als je rookt tijdens de zwangerschap heb je 50% meer kans dat je kind overlijdt. 

MUZIEK 

VOICE-OVER MEIKE: Ok, een belangrijke risicogroep dus: moeders met een Niet-westerse migratieachtergrond. Maar, er blijkt er nog een te zijn. Met nog een hoger risico. En daarvoor moet ik naar:

ERIC STEEGERS (GYNAECOLOOG): Eric Steegers. Ik ben gynaecoloog en hoofd van de afdeling verloskunde en gynaecologie Van het Erasmus MC in Rotterdam.                                                                             

VOICE-OVER MEIKE: Zijn naam staat boven heel veel wetenschappelijke onderzoeken naar babysterfte. Eric vertelt dat zijn interesse voor dit onderwerp begon toen hij als gynaecoloog vanuit Nijmegen naar Rotterdam kwam. Toen schrok ie. 

ERIC STEEGERS (GYNAECOLOOG): Van: hé, er is hier wat aan de hand. Het leek wel of ik veel vaker dat probleem van sterfte van pasgeboren kinderen zag.                                                                                       

VOICE-OVER MEIKE: Eric besluit het uit te gaan zoeken. Eerst in zijn eigen stad Rotterdam.

ERIC STEEGERS (GYNAECOLOOG): En toen bleek dat er dus een aantal wijken in Rotterdam waren, waar dat niveau 3 of 4x het NEDERLANDSEse gemiddelde was. En wat toen onmiddellijk opviel was dat dat de achterstandswijken waren. 

MEIKE: Welke wijken hebben we het dan over? 

ERIC STEEGERS (GYNAECOLOOG): Dan heb je het bijvoorbeeld over Charlois, Delfshaven, het oude Noorden, Krooswijk. Dat soort wijken.                                                                                          

VOICE-OVER MEIKE: Eric maakt zich zorgen en om de nare werkelijkheid in beeld te brengen maakt ie een plattegrond van de babysterfte in zijn stad. Check die plattegrond nu in je Trees-app. Daar ging ie trouwens ook mee naar de wethouder, want hij vond dat ie moest ingrijpen.

ERIC STEEGERS (GYNAECOLOOG): Nou ja, er zijn dus wijken die qua sterfte en ziekte van pasgeboren kinderen op het niveau zaten van Albanië. 

MEIKE: En Albanië doet het slecht? 

ERIC STEEGERS (GYNAECOLOOG): Nou ja, Albanië is natuurlijk een land met een relatief hoge sterfte van pasgeboren kinderen. Dus ik zei wel eens: Rotterdam is een soort Albanië aan de Maas. Want nogmaals: ik denk niet dat iemand voorspeld had dat er dat soort wijken zijn met dat soort problemen.En nader onderzoek liet zien dat dat zeker niet alleen te maken had met het wonen van mensen met een migrantenachtergrond in die wijken. Maar dat dat risico van dat wonen in zo'n wijk, vooral hoger was voor wat we dan noemen autochtone, zeg maar witte, Rotterdammers in dit geval. En toen dachten we opeens: er is heel wat anders aan de hand. En toen begrepen we het: want die wijken waar die risico's zo groot waren. Dat waren de achterstandswijken. En toen konden we de vinger erop leggen: het was armoede. Het is pure armoede wat dat risico zoveel groter maakt.                              

MEIKE: Dus eigenlijk zijn er twee risicogroepen: dus de Niet-westerse migranten lopen een groter risico en de autochtone vrouwen in de achterstandswijken. Klopt dat?

ERIC STEEGERS (GYNAECOLOOG): Ja. Is helemaal waar.                                                                       

VOICE-OVER MEIKE: Eric wil hier alles over weten en doet nog veel meer onderzoek. Dan blijkt dit probleem niet alleen in Rotterdam te spelen, maar ook in de achterstandswijken van de andere grote steden: Amsterdam, Utrecht en Den Haag. Maar waarom doen die autochtone vrouwen het nog slechter in die wijken?

ERIC STEEGERS (GYNAECOLOOG): Wij denken dat dat komt.. en onderzoek laat dat ook wel zien. Dat mensen met een migrantenachtergrond, ook al wonen ze in dat soort omstandigheden beter voor elkaar blijven zorgen. Dus die sociale cohesie is groter. Ze blijven ook beter eten. En ze hebben overall toch ook een betere leefstijl. Terwijl mensen die uit de stad zelf komen en hier al generaties wonen. En als die in dat soort armoedeomstandigheden komen, dan zijn ze eigenlijk.. raken ze alles kwijt. Ze zijn vaak alleenstaand. Alleenstaande moeders. Ze zorgen niet meer goed voor henzelf. Je ziet dat ze vaak roken. Alcohol gebruiken of drugs gebruiken. Qua voeding gaat het de verkeerde kant op. En je ziet ook vaak dat ze niet een of twee problemen, maar een enorme hoeveelheid problemen, waar ze ook niet meer uit komen. En dat is het echte effect van armoede.                                         

MUZIEK

VOICE-OVER MEIKE: Maar Niet-westerse migranten blijken sowieso meer risico lopen, waar ze ook wonen. In een dorp of een stad, een goede of een slechte wijk.

MEIKE: Maar eigenlijk.. want we hebben het steeds over een verhoogder risico maar de kans dat een kindje sterft vlak voor of tijdens of vlak na de bevalling, is niet zo heel erg groot toch? Dus wat zegt het dan als het risico iets hoger is? Dan is de kans toch nog steeds best wel klein? 

ERIC STEEGERS (GYNAECOLOOG): Ja maar dat is een discussie over kansen. En over wat voor kans je wil accepteren. Als echtpaar, als zorgverlener, maar ook als maatschappij. En ik vind: elke sterfte van een pasgeboren kind of elke vroeggeboorte van een pasgeboren kind, of een kind wat niet goed gegroeid is in de zwangerschap, vind ik ernstig. En nogmaals: niet alleen omdat het op dat moment voor dat kind en voor die ouders een groot probleem is. Maar vooral ook omdat die ziekte van pasgeboren kinderen te maken heeft met kansen die toekomstige generaties hebben. En daarom vind ik: uitgedrukt per 1000 geboren kinderen, 1 minder overleden kind of 1 minder vroeggeboren kind al heel belangrijk. 

MEIKE: Elk kind telt eigenlijk?

ERIC STEEGERS (GYNAECOLOOG): Precies. Elk kind telt. En elk kind verdient een optimale kans op een gezonde start.                                     

MUZIEK 

VOICE-OVER MEIKE: Iedere overleden baby is natuurlijk verschrikkelijk. Maar Eric benadrukt dat er nog meer speelt. Er zijn namelijk nog veel meer kinderen die niet sterven maar wel ziek zijn. Die door een slechtere zwangerschap een achterstand hebben, de rest van hun leven. 

ERIC STEEGERS (GYNAECOLOOG): Ik vind dat de discussie vooral ook moet gaan om de verschillen. En dat je in een ontwikkeld en rijk als NL het eigenlijk niet met elkaar zou moeten willen accepteren dat er zulke verschillen zijn in de kans dat je een gezond kind krijgt. En dat je de kans op een gezond kind, wat het later in het leven ook goed doet. Want nogmaals: dat gaat om de toekomst van mensen. Het gaat om de toekomst van generaties. Daar is mijn hart wel sneller van gaan slaan.                                                             

MUZIEK 

VOICE-OVER MEIKE: Postcode en afkomst dus. Die hebben invloed op de kans dat een baby overlijdt. Dat weten de verantwoordelijken nu al jaren. Maar doen ze er ook wat aan? Dat ga ik nu voor je uitzoeken. Volgende keer meer, over tupperwareparty’s en rollenspellen. 

MUZIEK FADE-OUT