Intussen in Zuid-Korea...
een reportage van het veelkleurige Sorifestival in Jeonju
De verbale strijd tussen de rocket man (Kim Jong-un) en de dotard (Trump) weerhield mij er niet van om naar Zuid-Korea af te reizen. Op uitnodiging was ik in september op het Sorifestival in Jeonju, ongeveer drie uur met de bus vanaf Seoul naar het zuiden. De provocaties kwamen natuurlijk in het nieuws, maar Zuid-Koreanen zijn wel wat gewend. In het geval van een aanval fungeren de metrostations in Seoul als schuilkelders waar vol in het zicht kasten met gasmaskers staan. Niet alleen verkeren de twee Korea's officieel nog steeds in staat van oorlog, het verleden van het schiereiland van vóór de scheiding is ook vrij turbelent geweest. Dat is mooi opgetekend in een van de vijf verhalen van de pansori en pansori is de kern van het Sorifestival. Hieronder een verslag van het festival, over pansori, artistiek leider Je-Chun Park en interviews met La Tit'Fanfare en Bonggeum Song, een moderne pansori-zangeres.
©
Charlie Crooijmans / VPRO Vrije Geluiden
Het gerecht bibimbap is een soort hutspot maar dan met kleefrijst, verschillende groenten, een gebakken ei, sesamzaadjes en een rode pittige saus die zowat in elk Koreaans gerecht zit. Artistiek leider Je-Chun Park gekscheerde dat zijn festival als een bibimbap is: van alles wat door elkaar gehusseld. De programmering van 2017 is inderdaad een ratjetoe van stijlen en genres, een traktatie op het gebied van authentieke pansori, bijzondere cross-overs, artistieke missers tot spetterende K-pop.
Pansori is het fundament van het Sorifestival dat in 2001 in het leven is geroepen. Sori betekent lied en pan betekent samenzijn (feest, ontmoeting). Pansori, uitgevoerd door een zanger(es) met een drummer, staat bij UNESCO geregistreerd als immaterieel erfgoed. Het genre waarbij een (episch) verhaal wordt gezongen en verteld komt oorspronkelijk uit Jeonju en omgeving. Pansori en gugak (Koreaanse traditionele muziek) zijn belangrijke onderdelen van het festival naast internationale acts. Sinds het aantreden van Park als artistiek leider in 2014, is er meer ruimte voor experiment. Helemaal de vrije hand heeft hij echter niet. Het liefst zou hij headliners willen boeken zoals Yo-Yo Ma, maar daar is geen budget voor. Wie betaalt, bepaalt. CBS, een christelijke zender, is een belangrijke sponsor en heeft zijn eigen podium geclaimd voor een avond met K-popsterren. K-pop (Korean pop), of plat entertainment, is een enorme muziekindustrie die ook buiten Korea lucratief is. Het publiek smult ervan.
Als ik aan een vrijwilliger vraag (er zijn in totaal 300 vrijwilligers, allemaal studenten) of hij van pansori houdt, zegt hij bijna verontwaardigd 'Natuurlijk, ik ben Koreaans!', maar dan blijkt hij toch liever te luisteren naar K-pop.
Park doet zijn best om pansori en andere traditionele Koreaanse genres internationaler en aantrekkelijker te maken voor jongeren. Hijzelf heeft als improvisator traditionele Koreaanse drums in zijn drumstel geïncorporeerd. Tijdens de Golden Mouth Show speelt hij de janggu (drum) met een stel human beatboxers. Daar had ik wel wat meer van willen zien: K-pop meets Pansori. In deze editie waren de cross-overs voorbehouden aan de wereldmuziekgroepen En Chordias met muzikanten uit Griekenland, Iran en China, en La Tit'Fanfare uit Frankrijk. Tijdens de openingsavond speelden ze een stuk met een pansori-zanger(es). Hoe La Tit'Fanfare daarmee is omgegaan, kun je horen in het interview op deze pagina.
Pansori is een eenmans-opera met sjamanistische- en volkselementen en kan wel drie tot zes uur duren. Kòn duren, want tegenwoordig wordt er een gedeelte van het verhaal uitgevoerd van twee uur of korter. Oorspronkelijk waren er twaalf verhalen verzameld en opgetekend door Shin Jae-hyo in de 19e eeuw als vertier voor de elite. Er zijn er uiteindelijk vijf overgebleven. De verhalen hebben een specifiek onderwerp maar bevatten universele problemen.
©
Charlie Crooijmans / VPRO Vrije Geluiden
Een belangrijk kenmerk van pansori is de ruwe, ongepolijste stem met sierlijke uithalen naar de hoge tonen. De zanger moet met overtuiging het verhaal met serieuze en komische aspecten vertellen. Er staat altijd thee klaar om de keel te smeren. Het enige attribuut is de waaier. De drummer volgt de zanger, maar geeft soms ook (spaarzaam) het ritme aan om de vaart erin te houden. Op het Sorifestival traden vijf meesters op, waarvan Yoon Jinchool veruit de beste was (zie fragment hiernaast). Hij vertolkte de Jeokbyeokga, een verhaal gebaseerd op Chinese oorlogsproza. Yoon had het publiek in zijn greep. Het luisterde aandachtig en slaakte goedkeurende kreten uit of applaudiseerde. Gelukkig stonden er schermen met de Koreaanse en Engelse tekst zodat het verhaal gemakkelijk te volgen was.
Het is jammer dat er geen routes op het Sorifestival waren uitgestippeld. Ik had namelijk de pansori in al haar uitingsvormen willen zien. De voorstellingen waren vaak tegelijkertijd geprogrammeerd. Graag had ik de meesterzangers en de jongere generatie willen vergelijken. De traditionele lesmethode van pansori is één op één. Maar sinds pansori op de conservatoria in Jeonju en Seoul in het lespakket zit, is het gestandaardiseerd. Er is een groot verschil tussen de oude en de nieuwe garde. Het ongepolijste wordt weggepolijst en er zit vaak een souffleur voorin het publiek voor als de zanger het even niet meer weet.
©
Charlie Crooijmans / VPRO Vrije Geluiden
Pansori cross-over
De Franse groep La Tit'Fanfare was een attractie op zich met die enorme tuba en opvallende kledij. Als voormalige straatband weten ze wel te communiceren met het publiek. Ik sprak met de banjospeler Sargam over hoe ontvankelijk het Koreaanse publiek is. Daarbij moet ik wel zeggen dat er veel ouderen in het publiek zitten. Vooral op de doordeweekse dagen. Er zijn ook schoolkinderen die de workshops volgen waaronder die van La Tit'Fanfare. Sargam vertelde me dat de kinderen uitzinnig reageerden. De mini-brassband speelt een mix van invloeden uit India, Turkije, Marokko en Frankrijk. De samenwerking met de pansori-zanger Taepyungyang yu was een enorme uitdaging voor ze. De zang en het ritme zijn totaal anders dan ze gewend waren. Het resultaat was een sterke vereenvoudiging van een lied waarbij de djembé een vast patroon speelde om niet uit de bocht te vliegen.
©
Charlie Crooijmans / VPRO Vrije Geluiden
Moderne pansori
Song Bonggeum is een moderne pansori-zangeres die een eigen verhaal wil vertellen: dat van haar generatie in de hedendaagse sociale context. De muziek is aantrekkelijk voor jongeren vanwege een combo met synths, bass en drums met Koreaanse blaasinstrumenten als de piri (dubbelriet). Voor haar heeft K-pop een positieve invloed op pansori. Het zijn gewone popliedjes geworden. De pansori is alleen nog in Songs stem te herkennen. Toch kan haar verhaal uitgebreid worden met de verhalen, anekdotes en grappen van anderen, zoals dat in het verleden ook gebeurde. Song heeft lessen gevolgd bij een beroemde pansorizangeres, maar ze wilde tot diens grote schrik haar eigen weg volgen en haar emoties op een andere manier uiten. Op het festival trad ze op met haar eigen band, en met de wereldmuziekband Cuatro Minimal. (de video is ondertiteld, klik op cc in YouTube)
©
Charlie Crooijmans / VPRO Vrije Geluiden
Naast pansori, gugak, wereldmuziek en K-pop was er van alles meer te beleven. Het festival is eigenlijk een verzameling grote en kleine evenementen. Het terrein Sori Arts Center of Jeollabuk is behoorlijk uitgestrekt en ligt buiten de stad Jeonju. Groots was de pansori-musical `Heaven's Decree 'Cheonmyong', waarin de Donghak boerenopstand van 1894-1895 uitgebeeld werd. Dit is trouwens ook een geliefd stuk in Noord-Korea (maar dan met meer spelers op het toneel dan de schamele 180 op het Sorifestival). Er zaten ook wat artistieke missers tussen die vooral betrekking hebben op westerse klassieke cultuur (Mozart, Shakespeare). Muzikale uitschieters waren het optreden van The Musical Voyages of Marco Polo, Gojip met vijf drumbattles en Sanjo night met klassieke Koreaanse muziek.
Een belangrijk onderdeel van het progamma was de KB Bank wedstrijd. Een wedstrijd waarbij de drie beste bands voor een jury van internationale festivalorganisatoren enkele nummers speelden. De terechte winnaar was de zangeres Narae Lee met een aparte begeleiding van gitaar en geomungo (familie van de citer). Zachter en minder ritmisch dan we van jonge experimentele groepen gewend zijn. Ze kreeg een geldbedrag mee en de garantie op een optreden op Babel Med in Marseille. Hopelijk gaan we daar meer van zien en horen.
Het festival duurde van 20 tot en met 24 september. In het weekend stroomde het vol van dagjesmensen, het was heerlijk weer. Het was soms eigenaardig om te zien hoe het publiek reageert als één organisme. Vooral bij de populaire concerten (K-pop, maar ook Vaudou Game) staan ze alleen op om te dansen als er door de artiest expliciet om wordt gevraagd.
Concluderend kan ik stellen dat er een discrepantie is tussen de behoeften van het publiek uit Jeonju en omgeving en internationale festivalgangers, waaronder ik mezelf reken. Het liefst was ik helemaal ondergedompeld in Koreaanse traditionele en vernieuwende acts. Maar het Sorifestival is voornamelijk voor het lokale publiek een uitstekende gelegenheid om moderne, westerse en globale acts te zien. Park Je-chun probeert daar tussen te laveren wat grotendeels wel lukt. Hij staat open voor suggesties en blijft experimenteren. Net als bibimbap heeft het festival ook steeds een andere samenstelling, maar het is en blijft het Sorifestival.
