We vroegen om tips over zwerfjongeren en dit is wat jullie ons vertelden

Daarom zijn we extra verrast over de respons op ons eerste artikel en onze radioreportage.

We kregen berichten van mensen die zelf op straat hebben geleefd, die hun ervaringen met ons wilden delen. Ook schreven hulpverleners ons over de initiatieven die zij zijn gestart om zwerfjongeren te helpen en waarin het huidige beleid volgens hen tekortschiet.

Die berichten hebben ons een hoop waardevolle inzichten opgeleverd. En ook contacten. Want via jullie komen we weer in gesprek met andere hulpverleners, onderzoekers en ook met zwerfjongeren zelf. Een sluitend antwoord op onze onderzoeksvraag hebben we natuurlijk nog niet. Sterker nog, hoe meer informatie we krijgen, hoe meer we realiseren dat we pas aan de start van dit onderzoek staan.

Om uit te zoeken waar het misgaat, moeten we wel weten over wie we het precies hebben. Je kunt namelijk lang niet altijd zien dat iemand dak- of thuisloos is. Soms moet je het maar net weten. Jullie vertelden ons dat een groot deel van de groep dak- en thuisloze jongeren bestaat uit zogeheten ‘bankslapers’ of ‘bankhoppers’. Dat zijn jonge mensen die regelmatig opnieuw zoeken naar een logeeradres – soms bij vreemden, soms bij vrienden of familie. Ze hebben meestal een tijdelijke slaapplek, maar staan veelal niet ingeschreven op een adres.

Als belangrijke oorzaak voor dakloosheid noemen sommigen van jullie de zogeheten ‘kostendelersnorm’. Deze toets, die bepaalt hoe hoog een bijstandsuitkering wordt, kan in de praktijk tot dakloosheid leiden, schreven enkele mensen ons. Dat zit zo.

Stel, Remy leeft van een bijstandsuitkering. Joline woont bij haar in en staat ook ingeschreven op dat adres. Dat is geen probleem, tot Joline’s 21e verjaardag. Vanaf dat moment verlaagt de overheid Remy’s uitkering. De gedachte daarachter is dat twee volwassenen die een woning delen ook lagere woonlasten hebben. En daar gaat het vaak mis, zo beschrijven jullie. De kostendelersnorm wordt namelijk toegepast, ongeacht of Joline baan heeft. In dat geval krijgt Remy minder geld, terwijl ze een huisgenoot heeft die eigenlijk niet kan meebetalen aan de vaste lasten. Bij gezinnen kan dit tot schrijnende situaties leiden, vertelden meerdere mensen ons: jongeren verlaten het huis, omdat het gezin het anders niet meer kan rooien. Ook kunnen mensen huiverig zijn om een jongere onderdak te bieden, als ze daardoor op hun uitkering gekort worden.

Over deze kostendelersnorm is al sinds de introductie discussie. Gemeenten hebben de vrijheid om de norm in specifieke situaties niet toe te passen, bijvoorbeeld als iemand dakloos dreigt te worden. Een enkele gemeente doet dat, maar dat is niet overal zo begrijpen we ook uit jullie verhalen. Waarom niet? Dat willen wij graag weten (dus tips hierover zijn meer dan welkom).

Het gaat regelmatig om jongeren die meerdere problemen hebben, zeggen  hulpverleners. Ze hebben bijvoorbeeld last van gedragsproblemen (agressie), drugsgebruik en schulden. Veel van hen hebben te maken gehad met jeugdzorg. Na hun achttiende verjaardag moeten ze op eigen benen staan. Soms gaat het om jongeren die in de gevangenis hebben gezeten en niet meer terug naar huis mogen van hun ouders.

Wat we meer dan eens hoorden is: jongeren lossen hun problemen het liefst zelf op. En als ze al om hulp vragen bij de gemeente, dan verdwalen ze in de wirwar van loketten, formulieren en regelingen. Ook moeten ze aan verschillende eisen voldoen. Voor mensen bij wie alles in het leven op rolletjes loopt kunnen gemeentelijke procedures al tot kopzorgen leiden. Voor jongeren die wel iets anders aan hun hoofd hebben, zoals: dealen met hun depressie, faalangst en het feit dat ze geen thuis hebben, vormen ze al helemaal een obstakel.

Enkele hulpverleners melden dat ze weliswaar samen met jongeren een plan maken om hun levens weer op de rit te krijgen, maar uiteindelijk vastlopen op een tekort aan woningen. Jongeren staan vaak lang op de wachtlijst voor een huisje. Voor hulpverleners voelt dit als ‘dweilen met de kraan open’. Het zorgtraject dat zij hebben uitgestippeld kost tijd en geld, maar dat loopt spaak als een jongere geen zicht heeft op stabiel onderdak. Door de wachtlijstproblematiek verliezen ze een jongere soms weer uit het oog.

Als een jongere daadwerkelijk op straat leeft (en dus geen bank tot zijn of haar beschikking heeft), lijkt het in sommige steden knap lastig te zijn om een plek in de opvang te bemachtigen, zo melden sommigen van jullie. Voornamelijk mensen met veel en ernstige problemen zouden daar terecht kunnen. Jongeren die daar in mindere mate mee kampen – of zo ogen – moeten de nacht elders doorbrengen. In tijden van corona lijkt opvang voor daklozen sowieso een probleem. Want, hoe kun je thuisblijven als je geen dak boven je hoofd hebt?

Tot zover een greep uit de ervaringen die jullie met ons deelden. Welke stappen gaan we nu nemen? We probeerden eerder een vinger te krijgen achter het aantal zwerfjongeren. Nu is het tijd om te kijken naar de oorzaken voor dakloosheid: hoe raken die jongeren überhaupt op straat? En als ze in die situatie belanden; waar moeten ze dan heen voor hulp en hoe komen ze verder? Om het beeld enigszins scherp te krijgen, nemen we het beleid binnen één gemeente onder de loep. De Rotterdamse Rekenkamer signaleerde eerder al dat de groep jonge daklozen in Rotterdam fors stijgt. Ook krijgen we tips van hulpverleners uit die regio. Hoe ziet het hulpverleningslandschap in Rotterdam er precies uit en waarom lijkt het – alle ambitieuze plannen ten spijt – niet te lukken om zwerfjongeren van de straat te krijgen? 

Je hoort binnenkort meer van ons. Beloofd.