Sedik gaf les in een heropvoedingskamp in China

De Oeigoeren zijn een overwegend islamitisch volk, dat leeft in de Chinese provincie Xinjiang. Veel Oeigoeren willen zich afscheiden van China. In 2014 vallen er tientallen doden bij een serie aanslagen. Volgens de Chinese regering zijn de daders extremistische Oeigoeren. China slaat hard terug, en sluit honderdduizenden Oeigoeren op, in zogenoemde heropvoedingskampen. China spreekt van terreurbestrijding, andere landen van misdrijven tegen de menselijkheid.

Iemand die de situatie met eigen ogen zag, is Qelbinur Sedik. In 2019 vlucht de Oezbeekse naar Nederland. Volgens Sedik gaf zij Chinese les aan Oeigoeren in de zogenoemde heropvoedingskampen. ‘Mijn eerste keer in zo'n kamp was in maart 2017 in het mannenkamp Safang Guo. Wat ik daar heb gezien, kan ik nog steeds niet vergeten. Gevangenen sliepen op de betonnen vloer van hun cel. Ze kregen drie keer per dag een stuk gestoomd brood.’

‘Ik heb er vier maanden lesgegeven,’ vertelt Qelbinur Sedik. ‘De laatste twee maanden hield dat in: de Han-Chinezen prijzen en revolutionaire liederen zingen, die ik ze moest leren. In alle liederen die ze leerden, werd China geprezen. Elke dag kwam er politie de klas in om gevangenen op te halen. Meestal vier of vijf tegelijk, maar soms wel tien. Binnen een halfuur hoorde je dan hun geschreeuw door het hele gebouw gaan. Omdat de ondervragingsruimte zich onder mijn klaslokaal bevond, kon je alles heel goed horen.’

‘Tijdens een lunchpauze vroeg ik een keer hoeveel martelmethodes ze gebruikten. Ik kreeg te horen dat er vier martelmethodes waren. De eerste was de elektrische helm. Die werd op het hoofd van de gevangene gezet. De tweede was de elektrische stok. Die werd in de anus van de gevangene geduwd. De derde martelmethode was elektrische handschoenen. Die kreeg de gevangene dan aan. En de elektrische stoel. De gevangene moest op die stoel gaan zitten en werd er dan met handen en voeten aan vastgeketend.’

‘Als ik terugdenk aan hun gezichten en aan de vernederingen - zoals wanneer ze over de grond moesten kruipen om de klas te verlaten - voel ik weer die enorme stress en pijn.’

Wij kunnen het verhaal van Qelbinur Sedik niet controleren. Feit is dat tientallen ex-gevangen hebben verklaard te zijn gemarteld. Geluiden die afwijken, probeert de Volksrepubliek te smoren, zo ook bij Sedik. 

Volgens Qelbinur Sedik is ze nog maar net in Nederland wanneer de Chinese autoriteiten haar weten te vinden: ‘Ik werd via WeChat gebeld, in een opvangcentrum in Utrecht, vanaf het nummer van mijn oudere zus. Ik was dolblij, maar toen ik opnam, bleek het een Chinese politieman. De politieman opende het videoscherm en zei: “Jij mag dan daar zijn, maar al je familieleden zijn bij ons. Je moet terugkomen. We zullen je een goed salaris geven. Je zult een goed leven hebben. Als je niet terugkomt, breng je je familie en je man in gevaar. We zullen je huis verzegelen.” Die woorden herhaalde hij een paar keer.’

‘Hij was heel duidelijk. Hij zei: “Je hebt daar lesgegeven. Je weet hoe vreselijk die plek is. Als je niet terugkomt en over de kampen blijft praten, zijn er gevolgen voor je familie.”’

Qelbinur Sedik besluit een getuigenis te geven bij het zogenoemde Uyghur Tribunal, een panel van deskundigen dat vanuit Londen onderzoek doet naar de mensenrechtensituatie in Xinjiang. 

Een dag voordat Sedik haar verhaal zal doen, publiceert het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken een video met haar man. Sedik vertelt: ‘Toen ik het filmpje opende, zag ik eerst de schoolsecretaris aan het woord. Daarna lieten ze mijn man aan het woord. Dat kwam als een schok, want ik had hem lang niet gehoord. Tot ik hem in dat filmpje zag. Het maakte me verdrietig want ik zag angst en verdriet in zijn gezicht. Hij sprak alsof iemand hem bedreigde en ik zag de angst in hem.’

‘Ik probeerde het te begrijpen. De Chinese politie was bij hem, daarom sprak hij zo. Ik denk dat de Chinese overheid wist dat ik voor die rechtbank zou verschijnen om een verklaring af te leggen. Ze namen aan dat ik niet meer voor die rechtbank zou durven verschijnen. Ze wilden me onder druk zetten, zodat ik mijn verklaring zou intrekken.’ Maar het weerhoudt Sedik er niet van haar verhaal te vertellen.